Một đứa bé năm tuổi đầy kiêu hãnh nói với mẹ: "Con chẳng muốn là người thông minh, chẳng muốn là người lịch sự. Con muốn được giống như bố cơ!" "Một người giống như bố" đối với đứa trẻ là tất cả trên đời.
Sau một thời kỳ được xác định như là "xã hội vắng bóng người cha", bây giờ tất cả các nghiên cứu về xã hội học, tâm lý học, nhân chủng học đều cho thấy vai trò quan trọng của người cha trong sự quân bình tâm lý xã hội nơi con trẻ. Tuy vậy các đấng sinh thành ít biết đến vai trò của người cha đối với con cái mình. Như nữ văn sĩ khôi hài Erma Bombeck đã viết về cha của mình: "Khi tôi còn nhỏ, bố tôi như ánh đèn bên trong tủ lạnh: nhà nào mà chẳng có, nhưng không một ai thực sự lưu tâm tới những gì họ đã làm cả khi đóng sập cánh cửa lại".
Đây là tư tưởng của Don Bosco: "Những gì học sinh luôn có với con mắt trông nom của Cha giám đốc hay quý thầy hộ trực, như những người cha thân thương hãy nói, hãy tận tình chỉ dẫn cho mỗi sự kiện, hãy đưa ra những lời khuyên và sửa chữa với lòng nhân ái". Chẳng ai có những phẩm tính bẩm sinh của một người cha tốt: để trở thành một người cha nhân ái, người ta phải ao ước có được sự kiên nhẫn, biết lưu tâm và lòng yêu mến. Hơn nữa cũng cần có một mức độ nhất định của sự chỉ dẫn.
Và như thế chúng ta có được mẫu gương khó tin nhất trong tất cả: chính Thiên Chúa. Là Đấng mà Kinh Thánh xác định là "Cha". Và Thiên Chúa đã biểu lộ như Ngài đã là Cha.
Khi kêu gọi Môsê, Thiên Chúa xác nhận "Ta đã thấy rõ cảnh khổ cực của dân Ta và Ta đã nghe tiếng chúng kêu than ... Ta biết nỗi khổ đau của họ. Ta xuống để giải cứu họ ... "(Xh 3,7-8). Bốn động từ trong câu này ta gặp được một phương pháp sư phạm tuyệt vời cho một người cha qua bốn pha: quan sát (xem) – lắng nghe (nghe) – nhận biết (xét) – hành động (làm).
Tất cả những điều này có thể diễn tả qua vài nhận xét đơn giản. Để trở thành một người cha tốt nên có việc sau:
Hãy là chính mình và đừng mang chiếc mặt nạ của Người Cha Vĩ Đại. Làm một người cha không phải là thủ một vai diễn và vì vậy người ta chẳng cần đến mặt nạ. Thông thường các ông bố hoàn hảo tạo ra hàng tá rắc rối. Dân chúng tin rằng kẻ biết tất cả có thể là kẻ rất nguy hiểm. Một người cha không phải cạnh tranh với con cái cũng không trở thành một biểu tượng trong tầm vóc không thể đạt được. Bác sĩ nhi khoa Marcello Bernardi và cũng là nhà sư phạm viết: "Phải làm sao để trở thành một ông bố tốt lành? Ông ta không phải là kẻ độc đoán, nhưng cũng chẳng phải là kẻ dễ dãi, kẻ không được vắng mặt nhưng chẳng phải lúc nào cũng chườn mặt ra đấy. Tóm lại, ông ta phải là ai? Rất đơn giản: là chính mình. Một người đàn ông tôn trọng người khác nhưng chính ông ta cũng là kẻ đáng kính, một người đàn ông có thể yêu mà không trông mong bất cứ điều gì bù lại, một người đàn ông đã và đang tìm cách giữ lại cái vương miện của loài người chúng ta, cái được gọi là lý trí. Tất cả là vậy đấy. Tôi muốn lưu tâm rằng: với tư cách người mẹ là biểu hiệu cho những gì con trẻ chinh phục thế giới và sự tự lập của riêng mình, cũng như thế người cha là các biểu hiệu cho những gì con trẻ khám phá gia đình. Trước tiên đứa trẻ chỉ có mỗi mình mẹ, với những gì nó đã sống "trong sự cộng sinh", trong mối quan hệ chặt chẽ giữa mẹ và con, còn bây giờ nó có cả mẹ lẫn cha, nghĩa là một gia đình".
Trước hết, một người cha là chính mình khi biết biểu lộ cảm xúc và các ý tưởng của riêng mình với sự điềm tĩnh. Là kẻ luôn có mặt và quan tâm đến con cái. Là kẻ luôn biết lắng nghe trong mọi cuộc chơi, cuộc thảo luận. Hầu như tất cả các số liệu thống kê người ta cho biết rằng, trung bình một người cha dành ít hơn năm phút một ngày trong cách thức giáo dục thật tình cho con em của mình. Có nhiều nghiên cứu đã cho thấy một liên kết giữa sự vắng mặt của người cha và thành tích học tập kém cỏi, chỉ số thông minh thấp, sự phạm pháp và tính hung hăng của người con. Phương pháp sư phạm của Thiên Chúa gợi nhắc đến quan sát, lắng nghe và nhận biết. Quan sát cũng là học cách để nhận ra tất cả những tín hiệu lớn nhỏ mà bọn trẻ đang phát ra liên tục.
Cho một tỉ dụ về sự tự chủ. Một lời khuyên khôn ngoan cho cha mẹ nói như thế này: "Hãy nhớ rằng: Khi con bạn làm những chuyện thất thường, đừng để bạn cũng hành động như chúng". Kiểm soát tính tình của mình với con trẻ như thể với người lạ là gương sáng quý trọng nhất cha mẹ phải dành cho chúng. Thành công trong việc tỏ ra nhẫn nại và cảm thông cả khi căng thẳng thăng cao tạo cải thiện những mối quan hệ.
Tạo sự an toàn từ việc nhỏ đến việc lớn để dạy cho trẻ em biết xem thấy điều cốt yếu trên phương diện tích cực cũng tiêu cực của cuộc sống. Trẻ em luôn có thể tin cậy vào cha mình. Ông phải là người đầu tiên mà chúng hướng về trong trường hợp cần thiết.
Dạy nghệ thuật việc giải quyết các vấn đề: “rốt cuộc” một người cha sẽ tìm ra một giải pháp cho các vấn đề của cuộc sống.
Hãy thu phục được sự tín nhiệm và lòng quý mến của con trẻ. Một phần ba số trẻ em ở Mỹ độ tuổi từ bốn đến năm khi được hỏi đã nói rằng chúng muốn bỏ ông bố của mình hơn là bỏ truyền hình. Những ông bố chẳng phải giữ khoảng cách về mặt tình cảm với con cái, nhưng hãy cố gắng tiến tới sự hòa đồng thông cảm với chúng. Một người cha tốt lắng nghe con cái "với trái tim", hãy luôn nói những lời thần diệu này: "Bố hãnh diện về con". Có lẽ chưa có gì phải hãnh diện về đứa trẻ, nhưng rồi nó sẽ sớm đến, bởi vì đó là những lời thực sự tuyệt diệu.
Bày tỏ sự hài hòa, lòng quý mến và tính đồng thuận về phương pháp dạy dỗ với vợ trước mặt con cái. Người cha tốt lành hành động tâm đầu ý hợp với vợ mình.
Làm "biển báo giao thông". Hình ảnh người cha là nền tảng cơ bản trong việc hình thành lương tri. Trên hết thiếu niên nhi đồng cần được hướng dẫn rõ ràng và cần một tính cách mạnh mẽ để dựa vào trong thời kỳ còn non dại và nhiều thách đố của sự tự đào luyện nhân cách. Don Bosco xác nhận "Hãy nói, hãy tận tình chỉ dẫn cho mỗi sự kiện".
Hãy là tổ ấm cho “những cánh chim mỏi mệt" (kể cả người vợ). Tạo ra những khoảnh khắc đặc biệt, chẳng hạn như trong bữa ăn tối, một thời khắc gặp gỡ cho gia đình, không gian mọi người có thể trò chuyện trong một bầu khí bình an. Một người cha tốt biết làm thế nào để tạo ra sự kỳ diệu của những kỷ niệm, thông qua các nghi thức nho nhỏ của tình thương mến. Tại sao không thử "chúc lành cho con trẻ" mỗi đêm? Nó nằm trong sổ tay cầu nguyện cho gia đình đã được các giám mục Ý soạn thảo. Một người mẹ cầu nguyện với con cái mình là một nét đẹp đức tin, nhưng gần như là chuyện thường tình. Một người cha cầu nguyện với con cái của mình, ông sẽ để lại dấu ấn không thể xóa nhòa trong tâm trí chúng.
Thỉnh thoảng cảm ơn con cái, vì chúng làm người cha bị thúc đẩy để thoát ra khỏi chính mình cách tốt hơn. Nghề nghiệp của một người cha có thể hữu ích cho giới mày râu hơn là cho trẻ em. Chẳng một người đàn ông nào có thể hiểu được ý nghĩa của cuộc sống, ý nghĩa của thế giới, ý nghĩa của bất cứ điều gì, cho đến khi ông ta có một đứa con để yêu thương. Sau đó, cả vũ trụ sẽ thay đổi và chẳng có gì sẽ trở lại giống như trước nữa.
Và nếu một người cha muốn một nhiệt kế gần như chắc chắn của sự thành công của mình với tư cách là một người cha, hãy hỏi mẹ những đứa con của mình: "Liệu bà có muốn con cái mình giống tôi không?".
Tôi sẽ cẩn thận trong cách bày tỏ ý kiến của mình. Những gì tôi nói hay làm có ảnh hưởng sâu xa đến con cái tôi.
Lm. Giuse Đinh Quang Vinh chuyển dịch
