Kinh nghiệm về các chứng từ lạm dụng tình dục trong Giáo hội và việc hàng giáo sĩ tiếp nhận các chứng từ này, rõ ràng cho thấy sự cần thiết của tổ chức là luôn phải “bắt đầu từ thực tế”. Đây là toàn bộ ý nghĩa của văn bản thần học Đức Phanxicô vừa ký, một ngày sau khi Thượng hội đồng kết thúc.
Người ta đã thay đổi thần học của chúng ta! Nói một cách khác, đây là những gì chúng ta đã nghe trong Thượng hội đồng về cải cách Giáo hội, được tổ chức tại Rôma tháng trước. Thay đổi thần học? Một số nghị phụ Thượng hội đồng, chắc chắn họ là các nhà thần học uyên bác đã cảm thấy có quá nhiều chỗ dành cho các chứng từ trong Thượng hội đồng này. Họ nghĩ Giáo hội bị nguy cơ mất đi tính hợp lý đẹp đẽ và diễn từ của mình, kết quả có được của gần 2.000 năm thần học, với những “câu chuyện đơn giản của đời sống”.
Tự sắc Đức Phanxicô công bố ngày 1 tháng 11 khó trấn an các nghị phụ này, ngài đề xuất một cách thực hiện thần học khác, để phù với đời sống thực tế và những gì chúng ta gặp trong địa hạt này… Tự sắc giải thích, một thần học phải để cho mình bị “thử thách với thực tế” và đến với giáo dân nơi họ đang ở, điều này đặt dấu chấm hết cho một “thần học văn phòng, với sự lạnh lùng và khắc nghiệt tìm cách thống trị mọi thứ”, tự sắc giải thích: “Các nhà thần học tốt lành, cũng như các mục tử nhân lành cảm nhận được giáo dân và đường phố”.
Đức Phanxicô muốn có một thần học “quỳ gối, chìm đắm trong lời cầu nguyện”
Vì thế liệu diễn từ của Giáo hội có thể cắm neo vào những kinh nghiệm mạnh mẽ, cá nhân và đơn lẻ không? Có, chúng ta đã đi lui rất xa, vì nhiều bản văn thần học vẫn còn mang tính khái quát, không nhập thể. Cũng cần lưu ý mối quan tâm này phù hợp với xu hướng cơ bản trong thời chủ nghĩa cá nhân của chúng ta, vốn dành một vị trí lớn cho những trải nghiệm cá nhân, cho những cảm nhận rất hàm súc trong văn hóa (những câu chuyện về “tôi”) mà còn cả trong lãnh vực công lý và giáo dục, v.v.
Truyền thống kitô giáo về “cảm xúc thiêng liêng”
Việc Giáo hội xử lý vấn đề lạm dụng tình dục là một minh họa rõ ràng về điều này. Chính từ lúc Giáo hội bắt đầu chấp nhận lắng nghe các nạn nhân, khi thể chế dành chỗ cho các câu chuyện của nạn nhân, thì khi đó Giáo hội mới thoát khỏi sự lạnh lùng để đánh giá mức độ nghiêm trọng và quy mô của hiện tượng này. Từ quan điểm này, kinh nghiệm sống và kể lại là điều cần thiết. Chỉ trải nghiệm này mới có thể đi vào trái tim của các giám mục, lay chuyển họ, đặt câu hỏi về nhiều năm họ im lặng và vùi đầu vào cát.
Đúng vậy, chắc chắn đây là trận động đất đối với các nhà lãnh đạo tôn giáo khi họ để mình chịu khuất phục trước những cảm xúc mạnh, thường thường họ canh kỹ để tránh xa các việc như thế này. Vì thế họ đã kết nối lại với truyền thống kitô giáo lâu đời, truyền thống của “những cảm xúc thiêng liêng”, của khả năng chú ý đến cảm xúc, niềm vui, nỗi buồn, nỗi đau chúng ta trải qua. Trong một đạo công giáo được định hình bởi tính hợp lý của phương Tây, chúng ta chỉ có thể vui mừng khi thấy Giáo hội đã học lại, thông qua thử thách khủng khiếp khi phát hiện ra vụ lạm dụng tình dục, để mình bị các nạn nhân thúc đẩy, chấp nhận khởi đi từ chứng từ của họ để xây dựng lại.
Con tin của cảm xúc
Nhưng với điều kiện không trở thành con tin của cảm xúc, bằng cách nhốt nạn nhân vào sổ ghi lại câu chuyện của họ. Điều tệ nhất là dừng lại ở đó, tự mãn khơi vết thương theo kiểu buồn bã, gán cho nạn nhân tình trạng triệt để này. Chứng từ là cần thiết, vừa giải phóng vừa rung chuyển. Chứng từ đóng vai trò đánh thức ý thức. Nhưng điều này chưa đủ. Các hiệp hội nạn nhân biết rõ điều này, họ đòi hỏi họ phải là một phần của giải pháp, lắng nghe họ để thực hiện các chính sách bồi thường và phòng ngừa, chứ không chỉ để đưa ra chứng từ…
Ngược lại, thần học phải bắt đầu từ thực tại này, đối đầu với nó bằng những kiến thức khác, những kinh nghiệm khác, và như thế đặt nền móng cho những suy tư mới. Một thần học chỉ dựa trên cảm xúc có thể nhanh chóng đưa đến việc thao túng lương tâm và đánh mất ý chí tự do.
la-croix.com, Isabelle de Gaulmyn, Tổng biên tập, 2023-11-08
Giuse Nguyễn Tùng Lâm dịch
Nguồn: phanxico.vn
