Sau khi đọc bài “KHI THA THỨ LÀ TỰ THA CHÍNH MÌNH”, một độc giả đã gửi email phản ánh ý kiến kiến của mình. Ông viết: “Bài học này tôi đã học mãi mà chưa thuộc. Tha đã khó mà quên những điều người khác làm cho mình phải khổ, phải thiệt công, hoặc phải mất danh dự thì càng khó hơn”. Và ông kết luận: “Nhưng cũng phải học bài cho đến khi thuộc. Có điều là học bao lâu thì chưa biết!”.
Liên quan đến đề tài tha và quên, một vị điều hành một cơ quan truyền thông tại Việt Nam đã gọi điện thoại cho người viết: “Có nhiều độc giả muốn biết làm cách nào mà quên được những lỗi muộn, sai sót của người khác sau khi họ đã thứ ba. Và họ đã xin tác giả viết một bài phân tích bổ sung để giúp họ có thể quên được quá khứ và những gì họ đã tha”.
Thật ra, tha và quên là hai công việc hoàn toàn riêng biệt. Không có luật nào nói rằng đốt anh hay chị tha cho em là phải quên những gì em đã làm cho anh hoặc cho chị. Tha là quyền của anh, của chị, cũng như quên hay đừng quên là khả năng trí nhớ của anh chị. Nhưng xét nghiệm về mặt tâm lý và đạo đức, tha thứ là một việc làm cao thượng, còn quên được điều đau khổ, thiệt khâu và khâu nhục mà người khác đã làm cho mình sẽ đem lại bình an cho chính tha thứ.
Tình yêu vợ chồng, trai gái, cha mẹ và con cái, anh chị em, họ hàng, hoặc tha nhân, bạn bè luôn dẫn đến những điều bất ngờ. Một trong những điều bất ngờ nhất mà chúng ta muốn tránh, đó là làm tổn thương nhau và cắt mối mối thân tình ấy. Ca dao Việt Nam có câu: “Yêu nhau lắm, hờn nhau đau”. Kinh nghiệm này ai cũng một lần cảm nghiệm, không chỉ ở lĩnh vực yêu thích mà còn trong những tương quan gia đình, họ hàng, xã hội hoặc bạn bè. Và khi một câu chuyện tồi tệ xảy ra nó sẽ khiến chúng ta phải thao thức, leo trèo, và hết sức khó xử lý: tha cho người đã làm khổ mình, đã tạo ra mình mất ăn, mất ngủ, đã khiến mình tang gia, đánh bại sản phẩm, hoặc mất hết tương lai? Tha thứ là một chuyện khó, đôi khi không bao giờ xảy ra. Còn bảo quên đi quá khứ lại là điều xem ra càng khó hơn nữa. Lý do vì bất cứ nỗi đau nào cũng đều ảnh hưởng đến lý trí và thái độ của chúng ta trong những hoàn cảnh mà chúng ta không thể luôn hiểu nổi.
Vậy đâu là những lý do tạo cho trái tim bị tổn thương khó quên, và những phương pháp, kỹ năng nào có thể giúp chúng ta đối mặt với kinh nghiệm khó khăn này.
“Làm cách nào để có thể quên đi những gì người khác đã làm cho mình đau khổ?” Vì “tha nhưng khó hoặc không quên”. Câu trả lời là: Tôi tha, tôi quên, rồi lúc khác tôi nhớ lại là tình trạng bình thường của tình cảm và trí tuệ con người. Nó là cái vòng tròn thông thoáng của kính trí tuệ. Thực tế, không có chuyện quên một cách lựa chọn, hay nhớ những điều mình muốn nhớ.
Tha được định nghĩa là: 1. Bỏ qua, không bắt lỗi. 2. Trả lại tự động, không giam giữ nữa. Và, tha thứ là: Bỏ qua lượng lớn; không bắt được lỗi; không truy tố[1].
Từ Điển Văn Học Việt Nam của Lm. Anthony Trần Văn Kiệm, tha có 2 nghĩa: Thả ra; Tha bổng. Hoặc Bỏ qua; Lỗi đó; Tha; Thứ; Đó là khoản nợ [2].
Như vậy khi tha cho ai cái gì là chúng ta bỏ qua, hoặc bỏ đi không nhớ điều đó nữa. Hoặc không còn bắt lỗi, lưu lại bất cứ hình ảnh hay cảm nghĩ nào về điều mà người khác đã làm cho mình.
Còn quên, cũng theo Từ Điển Tiếng Việt, là không nhớ. Và quên lãng là “quên vì không còn chú ý”[3].
Quên theo Từ điển Merriam-Webster định nghĩa: “mất ký ức: không thể nghĩ tới hay nhớ lại. Tôi quên tên anh ấy rồi” (mất trí nhớ: không có khả năng nghĩ hoặc nhắc lại. Tôi quên mất tên lửa)[4].
TAI SAO KHÓ ĐỂ QUÊN
Tha và quên những gì phù hợp để giải quyết hoặc định nghĩa trên các mục tiêu bổ sung là do chúng ta không còn nhớ điều mà mình đã có. Nhưng tại sao trên thực tế, hai việc này lại xem như đối nghịch nhau: Tha nhưng không quên?
Theo tâm lý, điều làm chúng ta khó hoặc không quên thuộc đối tượng mà mình muốn thứ thứ, vì họ là:
-Người mình yêu, mình thương.
-Những người mình đã hy sinh nhiều cho họ.
-Người mình đặt nhiều kỳ vọng.
-Người mình hiểu và hiểu mình.
-Người mình không nỡ nhìn thấy họ phải đau khổ.
Chính vì vậy, những lỗi phạm ấy trở thành những vết cắt nứt trái tim:
- Nói ra ra chưa chắc chắn có ai nghe.
- Nói ra sẽ tạo ra nhiều hiểu biết hơn.
- Nói ra sẽ được cho là thu nhỏ cổ, ích kỷ.
Như vậy khi tha cho ai điều gì mà không quên được thì không phải là chúng ta không tha, không muốn quên đi quá khứ mà làm nhớ chúng ta vẫn còn hoạt động tốt. Chúng ta chưa bị mất trí nhớ hoặc chưa bị rơi vào tình trạng hỗn loạn hoặc lãng quên.
Theo y khoa, lú lẫn hoặc quên mất (bệnh Alzheimer) là một bệnh lý của não bộ. Nó khám phá một cách lá tiến trí nhớ và khả năng suy nghĩ, để từ ngăn trở người bệnh không làm được những việc dù rất đơn giản. Phần lớn những người mắc bệnh này ở tuổi cao niên[5]. Trung bình là giữa hoặc sau 60 tuổi. Nếu tình trạng quên xảy ra trước tuổi 65, nó có thể được chọn là bước khởi đầu của bệnh này. Tuy nhiên, nó cũng có thể bắt đầu sớm ở tuổi 30, nhưng trường hợp này rất ít khi xảy ra[6]. Do đó, bạn muốn không nhớ những lỗi lầm của người khác khiến mình là một câu chuyện không bao giờ có thể, trừ khi chúng ta đang bước vào hội chứng Alzheimer hoặc Chứng mất trí nhớ. Và nguyên nhân của việc quên hay nhớ, hoặc lúc quên ở khả năng trí nhớ (nhớ). Vì nhớ được định nghĩa là: có trong hoặc có thể mang lại trong tâm trí một nhận thức về (ai đó hoặc điều gì đó mà mình đã thấy, biết hoặc trải qua trong quá khứ). “Tôi nhớ tiếng còi rít lên khi chiếc ô tô lao về phía tôi” (Có hoặc có khả năng ghi lại trong trí tuệ không nhận thức được (những người hoặc những vấn đề mà người đó đã tìm thấy, đã biết hoặc đã có kinh nghiệm trong quá khứ). “Tôi nhớ lại tiếng mèo vang lên khi chiếc xe lao tới tôi”[7].
Ngoài ra, trong bộ nhớ của bộ não còn có hai biểu thức: bộ nhớ chính và bộ nhớ phụ. Hãy nhớ những điều xảy ra ở hiện tại và những điều xảy ra trong quá khứ. Phần lớn những trải nghiệm trong đời sống như vui, buồn, sướng, khổ, hạnh phúc hay bất hạnh lại thuộc về quá khứ. Nếu quên những điều đó thì hãy nhớ chúng ta có vấn đề.
BẨY MƯƠI LẦN BẨY
Hành động tha và quên, quên và nhớ vẫn luôn là hành động lặp đi lặp lại khiến chúng ta khó chịu, đôi khi nghi ngờ thiện chí tốt của mình. Nhưng với cái nhìn của khoa học, việc tha và quên, quên rồi nhớ là những hành động tự nhiên và bình thường. Hiểu như vậy, chúng tôi chỉ cần nhẫn với chính mình và áp dụng một số nguyên tắc như:
Nguyên tắc tự nhiên:
- Phản diện và chấp nhận rằng mình bị đau đớn, nhục nhã hoặc thiệt hại.
-Chú ý vào để lo lắng cho mình, đừng quá quan tâm vào những gì mình đang phải chịu.
-Làm một việc gì đó để giúp mình người ngoài.
- Nói và suy nghĩ tích cực về biến cố mà mình vừa trải qua.
-Tránh trực diện cho người gây đau khổ cho mình.
-Nhìn về tương lai. Không quay lại quá khứ. Quá khứ đã qua và không bao giờ quay trở lại.
-Không ngồi đó để trả lời cuộc đời.
-Tìm sự giúp đỡ, ít nhất là sự giúp đỡ chuyên môn của các linh mục tuyên úy, các tâm lý gia, hoặc các vị cao niên nhiều kinh nghiệm [số 8].
Siêu nhiên liệu nguyên tắc:
Quan trọng nhất, hữu hiệu nhất là cầu nguyện để xin ơn tha thứ cho mình và cho người đã căng thẳng đến mình: “Xin tha nợ chúng con, như chúng con cũng tha kẻ có nợ con” (Mt 6, 12). Bao lâu chúng ta còn mang nợ với Thượng Đế, với người và với chính mình, bấy lâu chúng ta phải học để tha thứ. Ý nghĩa của lời khuyên sau đây không chỉ liên quan đến khía cạnh tâm linh mà còn là một bài học tâm lý trị liệu hết sức lực cần thiết và giá trị. Thánh Kinh viết: “Bấy giờ hô đến và nói với Ngài: “Thưa Ngài, nếu anh em tôi có lỗi với tôi, tôi phải tha mấy lần? Đến nơi không?” Đức Giêsu nói với ông: “Ta không nói đến bẫy lần, mà đến bẫy tam lần” (Mt 18, 21-22). Số bẫy bẫy thứ ba cho một lỗi là tha 490 lần cho các lỗi đó. Điều này cũng hiểu rằng, lỗi có thể được cài đặt lại hoặc nhắc lại nhiều lần trong trí nhớ.
Tóm lại, câu trả lời cho vị trí độc giả đã gửi email hỏi, cũng như những ai đang muốn tìm lý do để làm cách nào quên được những lỗi mà người khác xúc phạm đến mình mặc dù tha là “không có”, trừ khi ông muốn Trời để mình rơi vào tình trạng quên lãng, lẩn thẩn hoặc lú lẫn. Chúng ta luôn phải học để tha, cũng như luôn sẵn sàng để tha. Đó là lý do tại sao đã tha nhưng lại không quên! Và đó cũng là lý do phải đến bẫy bẫy!
Trần Mỹ Duyệt
_______
Tham khảo:
1.Từ Điển Tiếng Việt. Nhà Xuất Bản Hồng Phúc.
2.Từ Điển Văn Học Việt Nam, Phần Thứ Nhì – cuốn 2. Lm. Anthony Trần Văn Kiệm. 2007.
3.Từ Điển Tiếng Việt. Nhà Xuất Bản Hồng Phúc.
4.Merriam-Webster
https://www.merriam-webster.com > từ điển > quên
5. Viện Lão hóa Quốc gia (.gov)
https://www.nia.nih.gov > alzheimers-disease-fact-shee
6 .Viện Lão hóa Quốc gia (.gov)
https://www.nia.nih.gov > sức khỏe > what-are-signs-alzhei..
7.Định nghĩa từ Ngôn ngữ Oxford · Tìm hiểu thêm
8. https://www.pairs -experience.com/why-is-it-so-hard-to-forget-someone-who-broke-your-heart/
