Hình minh họa
Tác giả của hai quyển sách nổi tiếng về nữ tính và khiết tịnh, bà Gabrielle Vialla, mẹ gia đình và là người hướng dẫn các cặp vợ chồng, xuất bản quyển sách Giáo dục ý thức từ thời thơ ấu (Éduquer la conscience dès, nxb. Artège).
Để giúp lương tâm của đứa trẻ lớn lên mà vẫn tôn trọng nó, chúng ta có thể bắt chước cách Chúa đánh thức lương tâm của những người đối thoại với Ngài, với sự tế nhị vô cùng của Ngài.
Có rất ít sách đề cập đến chủ đề giáo dục và ý thức. Nhưng rất hiếm câu hỏi nào mang tính giáo dục quan trọng hơn. Làm cách nào để có thể làm cho đứa bé nghe tiếng nói lương tâm chỉ nói riêng trong lòng chúng, mà không rơi vào cạm bẫy một bên là của chủ nghĩa nghiêm khắc, bên kia là chủ nghĩa tương đối? Được nuôi dưỡng qua các bài đọc sâu sắc của Đức Gioan Phaolô II và hồng y John Henry Newman, bà Vialla, thần học gia của lương tâm, tác giả mang đến cho chúng ta một phân tích rất tinh tế, gắn chặt với cuộc sống hàng ngày về cách lương tâm bị chết ngạt hoặc được phát triển.
Phỏng vấn.
Tại sao phải giáo dục ý thức?
Bà Gabrielle Vialla: Ý thức cần được thanh lọc vì nó có thể sai lầm. Quan niệm đương đại về lương tâm làm cho cá nhân, bị cô lập khỏi mọi quyền lực, trở thành người phán xét các giá trị cho phép họ xác định thiện và ác. Đây là điều không tưởng, vì chúng ta không sinh ra với những giá trị của mình mà được định hình bởi các mối quan hệ giữa các cá nhân. Không quy chiếu vào quy luật tự nhiên, chúng ta bị xã hội điều kiện hóa. Ngược lại, Thánh Tôma Aquinô khẳng định, nhờ lý trí, lương tâm có thể khám phá ra luật tự nhiên. Hồng y Newman nói thêm, luật khách quan đi qua ý thức một cách độc đáo và mang tính cá nhân. Như vậy, luật Thiên Chúa được ghi khắc trong trái tim, được trí tuệ khám phá và trên hết được soi sáng bởi sự gắn bó với Chúa Kitô.
Thuyết tương đối có phải là trở ngại duy nhất cho việc triển khai ý thức không?
Một sự thu hẹp khác của ý thức nằm ở cách tuân theo một huấn quyền nào đó, được nuôi dưỡng bởi sự thiếu tin tưởng vào lương tâm. Chúng ta thích những hướng dẫn để là người kitô hữu và chạy trốn khỏi nơi sâu thẳm bên trong chúng ta. Lương tâm làm chúng ta sợ hãi: chúng ta cảm thấy nó có thể đưa chúng ta đi quá xa hoặc hạn chế tự do của chúng ta, và chúng ta chạy trốn nó.
Liệu chúng ta có thể giáo dục ý thức ngay từ đầu đời không?
Chắc chắn. Bằng cách bắt chước. Sự gần gũi của đứa trẻ với thần thánh – khi nhìn cha mẹ cầu nguyện, khi hát bằng cử chỉ hoặc tham dự thánh lễ – thúc đẩy sự thức tỉnh của ý thức. Tôi cũng nêu lên những cử chỉ chúc lành tốt đẹp, trong đó thừa tác vụ của cha mẹ được thực hiện, đổi lại người con được ở lại trong không gian của phép lành này. Cha mẹ có trách nhiệm nặng nề. Tuy nhiên nên cẩn thận, trong mọi trường hợp họ không nên kiểm soát mối quan hệ của con mình với Chúa. Họ phải dừng trước cửa lương tâm, không được ép buộc, chẳng hạn, dùng việc xét lương tâm để bắt con mình phải làm này, làm kia.
Làm thế nào để tôn trọng lương tâm của đứa trẻ trong khi hướng dẫn nó?
Đầu tiên, bằng cách lắng nghe lương tâm của chính mình và duy trì tự tin. Chúa làm nên những điều kỳ diệu, thậm chí thông qua những lỗi lầm trong giáo dục của chúng ta. Khi đó chúng ta có thể bắt chước cách Chúa đánh thức lương tâm của những người đối thoại với Ngài trong Tin Mừng, sự tế nhị vô cùng của Ngài. Những câu hỏi mở của Ngài, như Ngài hỏi người mù: “Anh muốn tôi làm gì cho anh?” và Ngài để họ bày tỏ chính mình. Trước người phụ nữ ngoại tình, Ngài làm cho mọi người trở về với lương tâm của mình. Giống như Chúa Giêsu, chúng ta phải nói về những nguyên tắc đạo đức qua các câu chuyện và tin tưởng vào lương tâm của con mình.
Mối liên hệ giữa kiềm chế mình và lương tâm đúng đắn là gì?
Kiềm chế cần thiết để phát triển nội tâm. Học cách chờ đợi giúp chúng ta không chịu những ham muốn trước mắt và lắng nghe lương tâm của mình. Ở thời buổi luôn có thông báo liên tục trên điện thoại, điều này đúng cho tất cả mọi người. Đó là thứ trật để học đức hạnh. Học cách trì hoãn niềm vui là món quà to lớn mà cha mẹ có thể tặng cho con cái. Một giáo dục không có tính kiềm chế, đặc biệt trong lãnh vực thực phẩm, sẽ gây tác hại lớn cho đứa trẻ và sẽ có những ảnh hưởng, có thể ảnh hưởng đến khả năng tình dục của đứa trẻ. Nhưng hãy cẩn thận, không đi quá đà. Phải dần dần, khoan dung, thích nghi. Nếu không, chúng ta có nguy cơ áp đặt các quy tắc mà nội tâm đứa bé không thể theo và nó sẽ sớm vi phạm khi có thể. Sợ bị phạt có thể làm đứa bé sống hai mặt. Trong những gia đình muốn làm mọi chuyện thật tốt và làm chủ mọi việc, chúng ta vẫn còn thấy các em bé sống hai mặt.
Thời buổi của hướng nội. Đây có phải là một hình thức hướng nội không?
Sự suy ngẫm sâu sắc về chính mình là một bãi ngầm. Khi chúng ta lắng nghe lương tâm chúng ta, không phải chúng ta nghe mình. Đó là nghe người khách bên trong. Chúng ta phải trải nghiệm nội tâm này, nơi Chúa nói với chúng ta, ngược với thói tự mê làm chúng ta xa Chúa. Tôi không nói về đau khổ luân lý gây ra do không tự nguyện quay vào chính mình, điều mà Thánh Têrêsa Hài Đồng Giêsu, bị tổn thương vì cái chết của mẹ mình và quá nhạy cảm, đã hiểu. Đúng hơn, như hồng y Newman nói về nội tâm sùng bái thần tượng này, khi chúng ta tìm kiếm không phải Thiên Chúa mà là chính chúng ta; chúng ta tự chúc mừng mình. Người pharisêu thường bị cám dỗ để hài lòng với chính mình. Một giáo dục bị hiểu sai sẽ lặp đi lặp lại lỗi lầm vì muốn cầu toàn. Điều giải thoát chúng ta khỏi tinh thần ngại ngùng này là mối quan hệ giữa liên cá nhân với Chúa Kitô, quay trở lại với giây phút hiện tại và xin ơn.
Lương tâm là gì? Theo nghĩa thông thường nhất, lương tâm biểu thị khả năng của chủ thể trong việc nhận biết bản thân và thế giới. Lương tâm mà bà Gabrielle Vialla nói đến là lương tâm đạo đức, một nơi bên trong con người, nơi chủ thể phân biệt thiện và ác. Theo hồng y Newman, lương tâm đòi hỏi rèn luyện ý chí và trí thông minh một cách công bằng.
Bà thiết lập mối liên kết rất mạnh, trong thời niên thiếu, giữa việc giáo dục lương tâm và giáo dục đức khiết tịnh. Vì sao?
Một người không tiếp cận được lương tâm của mình bằng cách chạy trốn hoặc quá cứng rắn sẽ làm giảm đi trong họ khát vọng của trái tim về sự khiết tịnh, và do đó, sự hiến thân của chính mình. Vì chính nhờ lương tâm mà chúng ta “tôn trọng những gì đến từ Thiên Chúa” – thuật ngữ Đức Gioan Phaolô II dùng trong các bài giáo lý của ngài để nói về thân xác và đức khiết tịnh. Nếu chúng ta quan tâm đến việc đào tạo lương tâm của giới trẻ, chúng ta chuẩn bị cho họ cuộc chiến mà chắc chắn sẽ liên quan đến các nội dung khiêu dâm, rối loạn tình dục, ngừa thai và phá thai… Điều này cũng khởi đi từ lương tâm được đào tạo của họ, họ sẽ biết cách trở thành những chứng nhân tuyệt vời cho vẻ đẹp của tính dục con người, được Thiên Chúa ghi khắc trong nữ tính và nam tính. Đứng trước những bi kịch liên quan đến thân xác và tính dục, họ sẽ biết, để không bị cuốn đi, không phán xét người khác, nhưng vẫn vui vẻ và cộng tác với Sự Thật.
Famillechretienne, Pauline Quillon, 2024-01-14
Marta An Nguyễn dịch
Nguồn: phanxico.vn
