Ý nghĩa các Sứ điệp Ngày Thế giới Truyền thông của Đức Thánh Cha Phanxicô cho các Phong trào Giới trẻ

Lm. Micae Rua Trần Phạm Hoàng Gia Thi, SDB

Ngày 12/05/2024

Ý NGHĨA CÁC SỨ ĐIỆP NGÀY THẾ GIỚI TRUYỀN THÔNG

CỦA ĐỨC THÁNH CHA PHANXICÔ CHO CÁC PHONG TRÀO GIỚI TRẺ

Các sứ điệp của Đức Thánh Cha Phanxicô ảnh hưởng đến cách tiếp cận của Giáo hội trong việc tương tác với các phương tiện truyền thông, thúc đẩy đối thoại và thúc đẩy các giá trị trong thời đại kỹ thuật số. Người Công giáo trên toàn thế giới thường xem những sứ điệp này như một nguồn hướng dẫn để vượt qua những thách thức và tận dụng những cơ hội của các công cụ và phương pháp truyền thông hiện đại.

A. Giới thiệu

Hàng năm, vào Chúa nhật trước lễ Chúa Thánh Thần hiện xuống, Giáo hội kỷ niệm những tiến bộ và mối quan tâm trong lĩnh vực truyền thông, đồng thời, thảo luận về cách sử dụng hiệu quả những phương tiện truyền thông để ủng hộ các giá trị bắt nguồn từ Tin Mừng trong thời hiện đại. Ngày Thế giới Truyền thông được Đức Giáo Hoàng Phaolô VI khởi xướng vào năm 1967 và được cử hành hàng năm nhằm khuyến khích Giáo hội suy ngẫm về những cơ hội và thách thức do các hình thức truyền thông xã hội hiện đại mang lại, như báo chí, phim ảnh, phát thanh, truyền hình và Internet, trong việc truyền bá sứ điệp Tin Mừng. Truyền thống này xuất hiện sau Công đồng Vatican II, công nhận sự cấp bách của sự tham gia toàn diện của Giáo hội với thế giới đương đại.

Thành lập nó vào Chúa nhật, ngày 7 tháng 5 năm 1967, ngay sau khi kết thúc Công đồng Vatican II, Đức Giáo Hoàng Phaolô VI thừa nhận mối liên hệ sâu sắc giữa Giáo hội và nhân loại trong suốt lịch sử, nhằm mục đích nêu bật tầm quan trọng của các phương tiện truyền thông và tiềm năng to lớn của chúng trong việc hình thành văn hóa. Ngài và các vị Giáo hoàng tiếp theo đã liên tục thừa nhận cả những cơ hội có lợi do các phương tiện truyền thông mang lại trong việc nâng cao sự tồn tại của con người với các giá trị như sự thật, cái đẹp và sự tốt lành, cũng như những tác động tiêu cực tiềm ẩn, bao gồm việc phổ biến các giá trị kém đạo đức hơn và việc áp đặt các sứ điệp mâu thuẫn nhau vào tâm trí và lương tâm.

Đức Giáo Hoàng Gioan Phaolô II, trong sứ điệp của mình, đã nói: “Thế giới truyền thông là Areopagus đầu tiên của thời đại hiện đại, hợp nhất nhân loại và biến nó thành một ‘ngôi làng toàn cầu’”^[1]. Phương tiện truyền thông đã trở thành kênh quan trọng nhất để cung cấp thông tin, giáo dục, hướng dẫn và truyền cảm hứng cho các cá nhân trong các tương tác cá nhân, gia đình và xã hội của họ. Đáng chú ý, thế hệ trẻ đang trưởng thành trong môi trường chịu ảnh hưởng nặng nề của truyền thông đại chúng. Nhận thức được sự tiến triển của thế giới thành một cộng đồng toàn cầu và thừa nhận tiềm năng của truyền thông như một nền tảng không hạn chế cho các triết lý và giá trị khác nhau, Giáo hội đã nỗ lực tham gia vào lĩnh vực này và sử dụng các kênh truyền thông để phổ biến các giá trị mà Giáo hội cho là có lợi cho sự tiến bộ của con người và hạnh phúc vĩnh cửu. Giống như những người tiền nhiệm, các sứ điệp Ngày Thế giới Truyền thông của Đức Thánh Cha Phanxicô có giá trị thẩm quyền quan trọng trong Giáo hội mà ngài lãnh đạo kể từ năm 2013. Ngài cũng đã nhân cơ hội này để giải quyết các vấn đề đương đại liên quan đến truyền thông và công nghệ, cung cấp hướng dẫn và suy ngẫm cho Giáo hội và các thành viên của Giáo hội, trong đặc biệt là những người đang làm việc trong lĩnh vực truyền thông xã hội, chẳng hạn như các nhà giáo dục, phóng viên và nhà báo.

Mặc dù các sứ điệp Ngày Thế giới Truyền thông không phải là những giáo huấn không thể sai lầm về đức tin và luân lý, nhưng chúng được coi là những biểu hiện thiết yếu và có thẩm quyền về suy tư của Đức Thánh Cha về truyền thông, xem xét các lý do được đức tin hỗ trợ.

Cuộc sống không đơn giản chỉ là một chuỗi các sự kiện nối tiếp nhau, nhưng là một lịch sử, một câu chuyện chờ được kể qua việc lựa chọn một lăng kính diễn giải có thể chọn ra và thu thập các dữ liệu có liên quan nhất. Thực tại tự nó không có một ý nghĩa rõ ràng. Tất cả tuỳ thuộc vào cách chúng ta nhìn nhận sự việc, theo lăng kính chúng ta dùng để quan sát. Nếu chúng ta thay đổi lăng kính, thực tại sẽ xuất hiện khác đi. Vậy làm thế nào chúng ta có thể bắt đầu “đọc” được thực tại qua các lăng kính đúng?^[2]

Với tư cách là người truyền thông chính của Giáo hội, các sứ điệp của Đức Thánh Cha Phanxicô ảnh hưởng đến cách tiếp cận của Giáo hội trong việc tương tác với các phương tiện truyền thông, thúc đẩy đối thoại và thúc đẩy các giá trị trong thời đại kỹ thuật số. Người Công giáo trên toàn thế giới thường xem những sứ điệp này như một nguồn hướng dẫn để vượt qua những thách thức và tận dụng những cơ hội của các công cụ và phương pháp truyền thông hiện đại.

Tuy nhiên, việc tuân thủ và nhấn mạnh vào những sứ điệp này có thể khác nhau giữa các cá nhân và cộng đoàn trong Giáo hội, cả ở cấp độ toàn cầu và địa phương. Đặc biệt, các sứ điệp có thể cung cấp một chương trình “tâm linh” hoặc đức tin cho cộng đoàn trong việc mục vụ giới trẻ tại Việt Nam để họ có thể tham gia vào hoạt động truyền thông xã hội hiệu quả và mang tính xây dựng hơn trong bối cảnh địa phương.

B. Ý nghĩa triết học và thần học của các sứ điệp Ngày Thế giới Truyền thông của Đức Thánh Cha Phanxicô

Các sứ điệp Ngày Thế giới Truyền thông của Đức Thánh Cha Phanxicô luôn mang những ý nghĩa quan trọng về triết học và thần học đối với nhiều khía cạnh khác nhau của đời sống đương đại, bao gồm cả việc mục vụ giới trẻ. Như đã được diễn tả trong các tác phẩm của mình, Đức Thánh Cha Phanxicô đã sử dụng đôi cánh bổ sung cho nhau của sự thật, lý trí được đức tin hỗ trợ, trong các sứ điệp Ngày Thế giới Truyền thông của mình. Sử dụng phân tích theo chủ đề, năm chủ đề chung nổi lên từ các sứ điệp Ngày Thế giới Truyền thông của ngài và những tác động tiềm tàng của chúng đối với các phong trào giới trẻ tại Việt Nam.

1. Chiến sĩ truyền thông xác thực và đáng tin cậy

Đối với Đức Thánh Cha Phanxicô, sự phổ biến của tin tức giả và thông tin sai lệch trực tuyến hoặc trên các phương tiện truyền thông truyền thống nhằm đánh lừa và thao túng người đọc thì đi ngược lại với truyền thông đích thực. Đức Thánh Cha Phanxicô nhấn mạnh rằng không tồn tại thông tin sai lệch vô hại; đúng hơn, chấp nhận sự giả dối có thể dẫn đến hậu quả nghiêm trọng. Ngay cả một sai lệch nhỏ so với sự thật cũng có thể mang lại kết quả nguy hiểm. Ngay cả một sự bóp méo nhỏ sự thật cũng có thể gây ra hậu quả nguy hiểm.

Trong một thế giới truyền thông và kỹ thuật số thay đổi nhanh chóng hôm nay, chúng ta đang chứng kiến sự lan tràn của cái được gọi là “tin giả”^[4].

Tin giả là dấu hiệu của thái độ cố chấp, quá nhạy cảm và chỉ dẫn đến sự lan truyền của sự kiêu ngạo và hận thù. Đó là kết quả của sự không trung thực ^[5].

Đức Thánh Cha Phanxicô đã nêu ra nhiều lý do khác nhau bắt nguồn từ sự khao khát quyền lực khiến tin giả lại phổ biến, được dung túng và thậm chí được quảng bá trong thế giới kỹ thuật số.

Người ta truyền bá tin giả để đạt các mục tiêu cụ thể, ảnh hưởng trên các quyết định chính trị và phục vụ lợi ích kinh tế ^[6].

Thông tin là quan trọng, nhưng không đủ, vì rất nhiều khi nó giản lược, đặt các lập trường và quan điểm khác biệt đối lập nhau, và bắt chúng ta chọn đứng về bên nào, chứ không phải có cái nhìn tổng thể ^[7].

Tin giả thường lan truyền nhanh chóng đến nỗi khó có thể dừng lại, không phải vì cảm thức muốn được chia sẻ - là điều truyền cảm hứng cho các mạng xã hội xuất hiện - mà bởi vì nó khơi gợi lòng tham không đáy rất dễ bùng lên trong lòng người ^[8].

Nhận biết truyền thông đích thực và đáng tin cậy là một phương tiện thách thức tin giả và thúc đẩy sự hiểu biết, sự đồng cảm và kết nối chân thực giữa mọi người, Đức Thánh Cha Phanxicô thường nhấn mạnh sự cần thiết của nó trong thời đại kỹ thuật số: trung thực, tôn trọng và chân thành.

Tôi thích định nghĩa khả năng truyền thông ấy là “tình thân cận”^[9].

Truyền thông sẽ diễn tả sự tìm kiếm chân lý đầy trách nhiệm và ý chí theo đuổi điều thiện của chúng ta ^[10].

Để đối phó với tin tức giả, thông tin sai lệch và bắt nạt trên mạng, nhà truyền thông phải tìm cách xây dựng mối quan hệ hài hòa bằng cách quảng bá những điều chân, thiện và mỹ. Một nỗ lực như vậy sẽ đòi hỏi sự khiêm tốn, sự đồng cảm và cam kết về sự thật và tôn trọng lẫn nhau. Các đoạn trích được chọn sau đây gói gọn chủ đề này:

Như vậy truyền thông có thể phục vụ một nền văn hóa gặp gỡ đích thực như thế nào? Câu hỏi này giúp chúng ta hiểu truyền thông theo nghĩa “tình thân cận”^[11].

Thách đố lớn đối với chúng ta ngày nay là học lại lần nữa cách nói chuyện với nhau, không đơn giản chỉ là cách tạo ra và tiêu thụ thông tin ^[12].

Truyền thông là một phần trong kế hoạch của Thiên Chúa dành cho chúng ta và là phương thức chủ yếu cho ta trải nghiệm được tình bằng hữu. Được tạo ra giống hình ảnh Đấng Tạo Hóa, chúng ta có thể bày tỏ và chia sẻ tất cả những gì là chân, thiện, mỹ ^[13].

Đức Thánh Cha Phanxicô nhấn mạnh đến sự cần thiết phải bảo vệ chúng ta khỏi virus giả dối bằng cách thanh lọc sự thật. Ngài cho rằng trách nhiệm và sứ mệnh chung của chúng ta là ứng phó với sự lan truyền của tin giả. Ngài gọi đây là nghề báo vì hòa bình. Theo Đức Thánh Cha Phanxicô, truyền thông có khả năng xây dựng những nhịp cầu, tạo điều kiện thuận lợi cho sự tương tác và chấp nhận, và do đó nâng cao xã hội.

Trái lại, khi chúng ta trung tín với kế hoạch của Thiên Chúa, truyền thông sẽ diễn tả sự tìm kiếm chân lý đầy trách nhiệm và ý chí theo đuổi điều thiện của chúng ta ^[14].

Trong thời đại mà sự giả mạo ngày càng tinh vi, đạt đến cấp số nhân (như trong deepfake - tin giả thâm hiểm), chúng ta cần khôn ngoan để có thể đón nhận và tạo ra những câu chuyện tươi đẹp, chân thực và tốt lành ^[15].

Đức Thánh Cha Phanxicô cũng lên tiếng mạnh mẽ về chủ đề bắt nạt trên mạng. Ngài nhấn mạnh bản chất kép của mạng xã hội. Mặc dù chúng có thể bắt đầu kết nối, thúc đẩy phúc lợi xã hội và tạo điều kiện thuận lợi cho các mối quan hệ, nhưng chúng cũng có khả năng làm trầm trọng thêm sự phân cực và chia rẽ sâu sắc hơn giữa các cá nhân và các nhóm.

Chúng ta cần nhận ra cách thức các mạng xã hội, một mặt, giúp chúng ta kết nối, tái khám phá và hỗ trợ nhau tốt hơn, nhưng mặt khác, lại sẵn sàng thao túng dữ liệu cá nhân, nhằm đạt được lợi thế chính trị hoặc kinh tế, chẳng cần tôn trọng con người và quyền của con người ^[16].

Nhìn chung, Đức Thánh Cha Phanxicô nhấn mạnh rằng truyền thông đích thực là điều cần thiết để xây dựng các mối quan hệ hài hòa, thúc đẩy công bằng xã hội và thúc đẩy nền văn hóa gặp gỡ và đối thoại. Nó đòi hỏi sự khiêm tốn, sự đồng cảm và cam kết về sự thật và tôn trọng lẫn nhau.

Không ai trong chúng ta có thể cảm thấy mình được miễn trừ khỏi bổn phận chống lại những sự giả trá này ^[17].

Tự do khỏi sự giả trá và tìm xây dựng mối tương quan: đây là hai thành phần không thể thiếu, nếu muốn những lời nói và cử chỉ của chúng ta được chân thực, có thế giá và đáng tin cậy. Để phân biệt sự thật, chúng ta cần phải phân định được những gì động viên sự hiệp thông và cổ vũ điều thiện nơi mọi sự, không hướng đến việc cách ly, chia rẽ, và chống đối ^[18].

Vậy làm thế nào để chúng ta tự bảo vệ mình? Thuốc giải độc hiệu nghiệm nhất để khử vi khuẩn giả dối là sự thanh lọc trong chân lý ^[19].

Tóm lại, các sứ điệp Ngày Thế giới Truyền thông của Đức Thánh Cha Phanxicô đã nêu lên những mặt sáng và mặt tối của truyền thông kỹ thuật số. Một mặt, sự phát triển của công nghệ truyền thông mang mọi người đến gần nhau hơn và khiến chúng ta kết nối nhiều hơn, ngay cả khi toàn cầu hóa khiến chúng ta ngày càng phụ thuộc lẫn nhau. Mặt khác, truyền thông kỹ thuật số và phương tiện truyền thông xã hội đã trở thành nền tảng thuận tiện để truyền bá tin tức giả mạo, thông tin sai lệch và bắt nạt, gây ra tranh cãi, chia rẽ và khuyến khích sự từ chức. Ngược lại, Đức Thánh Cha Phanxicô nhấn mạnh đến sự cần thiết và thách thức đối với Giáo hội trong việc quan tâm và hiện diện trong thế giới truyền thông, đối thoại với con người ngày nay và giúp họ gặp gỡ Chúa Kitô cũng như giúp làm cho truyền thông vật chất và kỹ thuật số trở nên chân thực và nhân đạo hơn. Ngài hy vọng làm cho việc truyền thông trở thành một biểu hiện hiệu quả cho việc tìm kiếm sự thật có trách nhiệm của Giáo hội và theo đuổi những gì là chân, thiện, mỹ.

Trong bối cảnh mục vụ giới trẻ ở Việt Nam, điều này hàm ý việc tạo ra những không gian nơi giới trẻ Việt Nam có thể cảm thấy được chào đón, lắng nghe và đánh giá cao. Nó khuyến khích các Ban Mục vụ Giới trẻ tham gia vào các cuộc trò chuyện cởi mở, không phán xét và hướng tới sự hiểu biết và phát triển lẫn nhau với họ.

2. Thúc đẩy những cuộc gặp gỡ và đối thoại cá nhân

Trước thực tế của các phương tiện truyền thông hiện đại như một con dao hai lưỡi, các sứ điệp Ngày Thế giới Truyền thông của Đức Thánh Cha Phanxicô cũng nhấn mạnh đến chủ đề gặp gỡ và đối thoại.

Ngày nay, các phương tiện truyền thông hiện đại, vốn là một phần thiết yếu của cuộc sống, cách riêng đối với những người trẻ, có thể vừa là sự trợ giúp vừa là một trở ngại cho việc truyền thông trong gia đình và giữa các gia đình. Phương tiện truyền thông có thể là một trở ngại nếu chúng trở thành một phương cách để tránh né; việc lắng nghe người khác, tránh việc giao tiếp cụ thể, để lấp đầy những khoảnh khắc thinh lặng và nghỉ ngơi, đến độ chúng ta quên rằng thinh lặng là thành phần của truyền thông mà nếu không có thì không thể có được những lời mang đậm ý nghĩa ^[20].

Đức Thánh Cha Phanxicô cho rằng hiện tượng này là do động cơ nội tại và sự truyền thông nhanh chóng ngăn cản mọi người phản ứng hợp lý và phê phán đối với thông tin kỹ thuật số, dù là giả mạo hay cách khác.

Nó liên quan đến những thông tin sai lệch dựa trên những dữ liệu không tồn tại hoặc bị bóp méo để lừa dối và thao túng độc giả ^[21].

Tốc độ truyền đạt thông tin vượt quá khả năng phản ánh và phán đoán của chúng ta, và điều này không tạo ra các hình thức thể hiện bản thân cân bằng và phù hợp hơn ^[22].

Để đáp lại, Đức Thánh Cha Phanxicô kêu gọi một kiểu truyền thông thúc đẩy những cuộc gặp gỡ đích thực giữa các cá nhân và thúc đẩy cuộc đối thoại đích thực giữa các nền văn hóa, tôn giáo và quan điểm đa dạng. Nhấn mạnh tầm quan trọng của việc gặp gỡ người khác với sự cởi mở, tôn trọng và đồng cảm, ngài khuyến khích các cá nhân vượt ra ngoài các tương tác kỹ thuật số và tham gia vào các cuộc gặp gỡ trực tiếp cho phép kết nối con người sâu sắc hơn so với các đối tác kỹ thuật số của họ. Theo ngài, ngoài những gì truyền thông kỹ thuật số có thể mang lại, những cuộc gặp gỡ cá nhân có thể phá vỡ các rào cản, xây dựng mối quan hệ và thúc đẩy sự hiểu biết giữa những người có nguồn gốc khác nhau.

Tôi muốn khuyến khích mọi người tham gia vào các loại hình truyền thông mang tính xây dựng, loại bỏ định kiến với người khác và cổ võ nền văn hóa gặp gỡ, giúp mọi người chúng ta nhìn thế giới xung quanh một cách thực tế và đầy tin tưởng ^[23].

Từ khi có Internet, Giáo hội luôn tìm cách thúc đẩy sử dụng Internet để giúp con người gặp gỡ nhau và liên đới với nhau ^[24].

Vì cha mẹ là những nhà giáo dục đầu tiên cho con cái về truyền thông, Đức Thánh Cha Phanxicô gọi gia đình là trường học đầu tiên của hình thức truyền thông đích thực và nhân đạo hơn. Ngài nhấn mạnh vai trò quan trọng của cha mẹ trong việc định hình cách con cái họ hiểu và tương tác với thế giới, đặc biệt là trong lĩnh vực giao tiếp. Bên cạnh hành vi mẫu mực và thấm nhuần các giá trị cũng như nguyên tắc hướng dẫn đạo đức giao tiếp cho con cái, trong thời đại kỹ thuật số ngày nay, cha mẹ có trách nhiệm giáo dục con cái về kiến thức truyền thông. Chúng giúp họ điều hướng lượng thông tin khổng lồ có sẵn trực tuyến, phân biệt giữa các nguồn đáng tin cậy và không đáng tin cậy, đồng thời hiểu được tác động tiềm ẩn của dấu chân kỹ thuật số của họ.

Chính trong bối cảnh gia đình mà chúng ta bắt đầu học cách truyền thông. Việc tập trung vào khung cảnh này sẽ giúp chúng ta làm truyền thông được đúng đắn và nhân văn hơn, đồng thời chúng ta sẽ nhìn gia đình với một nhãn quan mới ^[25].

Trong gia đình, chúng ta được học biết cưu mang và nâng đỡ nhau, biết nhận ra ý nghĩa được biểu lộ nơi khuôn mặt và những khoảnh khắc im lặng, biết cùng cười và cùng khóc với những người chưa đón nhận nhau nhưng lại có ý nghĩa rất quan trọng đối với nhau. Điều này giúp chúng ta rất nhiều trong việc hiểu được ý nghĩa của truyền thông là nhìn nhận và tạo nên sự gần gũi ^[26].

Hơn nữa, Đức Thánh Cha Phanxicô cho rằng để những cuộc gặp gỡ và đối thoại diễn ra giữa con người với nhau, việc lắng nghe là điều bắt buộc và thiết yếu trong giao tiếp giữa con người với nhau. Khả năng nghe là điều kiện để giao tiếp hiệu quả. Đối với Đức Phanxicô, lắng nghe là một chiều kích của tình yêu vì nơi thực sự của việc lắng nghe là trái tim. Chính nhờ lắng nghe mà mọi người nhận ra người khác là đối tác của mình trong cuộc đối thoại ^[27]. Ngài lưu ý rằng việc lắng nghe thách thức bất cứ ai được kêu gọi trở thành nhà giáo dục hoặc nhà đào tạo hoặc những người thực hiện vai trò giao tiếp: cha mẹ và giáo viên, mục tử và nhân viên mục vụ, chuyên gia truyền thông và những người khác thực hiện dịch vụ xã hội hoặc chính trị ^[28]. Họ được yêu cầu điều chỉnh và sẵn sàng lắng nghe.

Tuy nhiên, Đức Thánh Cha Phanxicô bày tỏ sự tiếc nuối về khả năng các cá nhân ngày càng suy giảm khả năng chăm chú lắng nghe những người xung quanh, dù là trong các tương tác thường xuyên giữa các cá nhân hay khi thảo luận các vấn đề quan trọng liên quan đến các vấn đề xã hội và công cộng.

“Lắng nghe”, từ này mang tính quyết định trong ngữ pháp giao tiếp và là điều kiện để đối thoại cách chân thực ^[29].

Những bức tường ngăn cách chúng ta chỉ có thể bị phá vỡ nếu chúng ta sẵn sàng lắng nghe nhau và học hỏi lẫn nhau ^[30].

Vì vậy, lắng nghe là thành phần đầu tiên không thể thiếu của đối thoại và giao tiếp tốt. Không có lắng nghe thì không có giao tiếp, và sẽ không thể có một nền báo chí lành mạnh nếu không có khả năng lắng nghe. Điều cần thiết là phải biết cách lắng nghe, sẵn sàng thay đổi suy nghĩ của mình, để sửa đổi các giả định ban đầu của mình ^[31].

Đức Thánh Cha Phanxicô cũng nhận xét rằng ngay cả trong Giáo hội cũng rất cần phải lắng nghe và lắng nghe lẫn nhau, và ngài nhấn mạnh đến sự cần thiết phải lắng nghe trong Giáo hội. Cách thức hiệp hành của ngài là một lời kêu gọi rõ ràng để các nhà lãnh đạo Giáo hội và các thành viên học cách lắng nghe và lắng nghe cho tốt.

Trong Giáo hội cũng vậy, rất cần lắng nghe và nghe được lời của nhau. Đó là món quà trao tặng sự sống quý giá nhất mà chúng ta có thể dành cho nhau ^[32].

Lắng nghe nhiều tiếng nói, lắng nghe lẫn nhau, ngay cả trong Giáo hội, giữa các anh chị em, sẽ cho phép chúng ta thực hiện nghệ thuật phân định, vốn luôn chứng tỏ là khả năng định hướng bản thân trong một bản giao hưởng nhiều giọng ^[33].

Nhưng lắng nghe là con đường hai chiều. Tính năng động của đối thoại và chia sẻ liên quan đến cả người nghe và người nói. Trong một giai đoạn lịch sử được đánh dấu bởi sự phân cực và tương phản, đáng tiếc là ngay cả Giáo hội cũng không tránh khỏi, Đức Thánh Cha Phanxicô cũng kêu gọi hãy lên tiếng bằng trái tim trong quá trình truyền thông và truyền đạt sự thật trong đức ái. Kiểu giao tiếp này dựa trên sự khiêm tốn để chăm chú lắng nghe và sự táo bạo để nói một cách cởi mở mà không tách rời sự thật khỏi lòng tốt.

Lời kêu gọi nói bằng trái tim thách thức triệt để thời đại mà chúng ta đang sống, một thời đại rất dễ dẫn đến sự thờ ơ và phẫn nộ, thậm chí đôi khi còn dựa trên những thông tin sai lệch, bóp méo và lạm dụng sự thật ^[34].

Nói bằng trái tim là điều cần thiết để nuôi dưỡng một nền văn hóa hòa bình ở những nơi có chiến tranh, để mở ra những con đường cho phép đối thoại và hòa giải ở những nơi mà giận ghét và thù hận hoành hành ^[35].

Một khi chúng ta đã thực hành lắng nghe, vốn đòi hỏi phải chờ đợi và kiên nhẫn, cũng như từ bỏ khẳng định quan điểm của mình một cách tiên quyết, thì chúng ta có thể đi vào cuộc đối thoại và chia sẻ cách năng động, vốn chính là sự năng động khi giao tiếp bằng trái tim ^[36].

Tóm lại, Đức Thánh Cha Phanxicô coi truyền thông là một công cụ để thúc đẩy những cuộc gặp gỡ đích thực và thúc đẩy cuộc đối thoại có ý nghĩa, điều rất quan trọng để xây dựng một thế giới toàn diện, nhân ái và công bằng hơn. Đối với việc mục vụ giới trẻ tại Việt Nam, việc tạo ra những không gian, lãnh vực để người trẻ đối thoại và tham gia vào đời sống Giáo hội là cần thiết.

3. Sử dụng việc truyền giáo kỹ thuật số như cách thức mang tính xây dựng

Lĩnh vực kỹ thuật số mang đến những cơ hội to lớn cho việc truyền giáo, nhưng cũng đặt ra những thách thức. Như chúng ta đã viết ở trên, truyền thông kỹ thuật số có thể được sử dụng cho những động cơ bất chính.

Chiến lược truyền thông không đảm bảo được cái đẹp, cái tốt, sự thật trong truyền thông ^[37].

Các mạng xã hội có thể giúp cho những mối tương quan được dễ dàng và thúc đẩy thiện ích của xã hội, nhưng chúng cũng có thể làm gia tăng sự phân cực và chia rẽ giữa các cá nhân và các nhóm. Thế giới kỹ thuật số là một quảng trường, là nơi gặp gỡ mà ở đó người ta có thể yêu thương hay gây đau thương, tham gia một cuộc thảo luận bổ ích hay ném đá nhau tàn nhẫn ^[38].

Truyền giáo bằng kỹ thuật số, như được hiểu trong bối cảnh các sứ điệp Ngày Thế giới Truyền thông của Đức Thánh Cha Phanxicô, đề cập đến việc sử dụng các công nghệ và nền tảng kỹ thuật số để truyền bá sứ điệp Tin Mừng và thúc đẩy các giá trị tình yêu, lòng nhân ái, tình đoàn kết và công lý. Đức Thánh Cha Phanxicô đã nhấn mạnh tầm quan trọng của việc sử dụng các phương tiện truyền thông kỹ thuật số và các công cụ truyền thông để tiếp cận với mọi người, đặc biệt là thế hệ trẻ, những người ngày càng được kết nối thông qua nhiều nền tảng trực tuyến khác nhau.

Các phương tiện truyền thông có thể giúp chúng ta rất nhiều trong lĩnh vực này, đặc biệt là ngày nay, khi các mạng truyền thông giữa con người đạt được những tiến bộ chưa từng thấy. Đặc biệt, internet cho chúng ta vô số cơ hội gặp gỡ và liên đới với nhau. Đây là điều thực sự tốt lành, là quà tặng của Thiên Chúa ^[39].

Đức Thánh Cha Phanxicô thường kêu gọi các Kitô hữu nắm lấy các nền tảng kỹ thuật số như không gian để truyền bá thông điệp về tình yêu, hy vọng và lòng trắc ẩn. Các đoạn trích được chọn sau đây thể hiện tình cảm này:

Email, tin nhắn, mạng xã hội và trò chuyện cũng có thể là những hình thức truyền thông đầy tính nhân văn. Không phải là công nghệ xác định truyền thông có xác thực hay không, mà là trái tim con người và khả năng của con người biết sử dụng một cách khôn ngoan các phương tiện sẵn có ^[40].

Internet có thể giúp chúng ta trở nên những công dân tốt hơn. Việc tham gia các mạng kỹ thuật số đòi hỏi chúng ta phải có trách nhiệm đối với người thân cận của mình – dù chúng ta không nhìn thấy họ nhưng họ vẫn có thật và có một phẩm giá phải được tôn trọng. Internet có thể được sử dụng một cách khôn ngoan để xây dựng một xã hội lành mạnh và mở ra để sẻ chia ^[41].

Trong các sứ điệp Ngày Thế giới Truyền thông của mình, Đức Thánh Cha Phanxicô thường nhấn mạnh những cơ hội và thách thức do thời đại kỹ thuật số mang lại, kêu gọi các Kitô hữu sử dụng phương tiện truyền thông kỹ thuật số một cách có trách nhiệm và sáng tạo để thúc đẩy lợi ích chung và thăng tiến chính nghĩa công lý và hòa bình. Ngài nhấn mạnh sự cần thiết của tính xác thực, tính chính trực và sự đồng cảm trong các tương tác trực tuyến, cũng như tầm quan trọng của việc tiếp cận những người ở bên lề xã hội, những người có thể bị loại trừ hoặc bị gạt ra ngoài lề trong lĩnh vực kỹ thuật số.

Điều chúng ta nói và cách chúng ta nói, từng lời nói và cử chỉ của chúng ta, phải diễn tả lòng thương xót, nhân từ và tha thứ của Thiên Chúa đối với mọi người. Tự bản chất, tình yêu là truyền thông; tình yêu dẫn đến mở ra và chia sẻ. Nếu con tim và hành động của chúng ta được lòng bác ái và tình yêu Thiên Chúa thúc đẩy, thì việc truyền thông của chúng ta sẽ có được sức mạnh của Thiên Chúa ^[42].

Những thách thức của việc truyền giáo bằng kỹ thuật số được nhấn mạnh trong các sứ điệp Ngày Thế giới Truyền thông của Đức Thánh Cha Phanxicô có thể có ý nghĩa quan trọng đối với phong trào giới trẻ tại Việt Nam. Những thách thức này là khả năng tiếp cận công nghệ, trình độ kỹ thuật số, rào cản ngôn ngữ và văn hóa, sự tham gia và chú ý của giới trẻ Việt Nam, xây dựng cộng đồng trực tuyến cũng như an ninh và quyền riêng tư kỹ thuật số. Để giải quyết những thách thức này đòi hỏi một cách tiếp cận nhiều mặt, kết hợp đổi mới công nghệ, sự nhạy cảm về văn hóa và sự hiểu biết sâu sắc về nhu cầu và nguyện vọng của giới trẻ Việt Nam. Nó cũng có thể liên quan đến sự hợp tác với cộng đồng địa phương, các tổ chức giáo dục và các bên liên quan khác để tận dụng các nguồn lực và chuyên môn một cách hiệu quả.

4. Thúc đẩy việc sử dụng có đạo đức công nghệ và truyền thông kỹ thuật số

Đức Thánh Cha Phanxicô cũng thường xuyên đề cập đến những tác động đạo đức của những tiến bộ công nghệ. Như đã trình bày trong đoạn trích sau đây:

Trong một thế giới tan vỡ, phân mảnh và phân cực ngày nay, truyền thông có xu hướng kích động sự bất hòa, gây bực tức, tạo ra cơn thịnh nộ và dẫn đến xung đột ^[43].

Có những vòng luẩn quẩn của việc lên án và trả thù tiếp tục gài bẫy các cá nhân và quốc gia, khuyến khích những biểu hiện hận thù ^[44].

Chúng ta phải phá vỡ cái vòng lẩn quẩn của sự lo âu và phải ngăn chặn vòng xoáy của nỗi sợ hãi phát xuất từ thói quen tập chú vào “những thông tin xấu” (chiến tranh, khủng bố, những bê bối và tất cả các loại thất bại của con người)^[45].

Đức Thánh Cha Phanxicô kêu gọi thúc đẩy việc sử dụng có đạo đức các phương tiện truyền thông và công nghệ kỹ thuật số.

Nhờ những tiến bộ về công nghệ, việc tiếp cận các phương tiện truyền thông giúp cho biết bao người có thể chia sẻ thông tin tức thời và phổ biến rộng rãi. Những tin tức ấy có thể tốt hay xấu, đúng hay sai ^[46].

Trong một hệ thống truyền thông cho rằng thông tin tốt thì chẳng ai tin, và bi kịch nỗi đau của con người và mầu nhiệm sự dữ dễ dàng biến thành thú vui; thì chúng ta luôn bị cám dỗ ru ngủ lương tâm hoặc rơi vào bi quan thất vọng ^[47].

Trong bối cảnh đó, Đức Thánh Cha Phanxicô thường nhấn mạnh tầm quan trọng của việc sử dụng công nghệ để thúc đẩy sự kết nối, tình đoàn kết và lợi ích chung của con người, đồng thời cảnh báo việc lạm dụng hoặc khai thác công nghệ.

Chúng ta sẽ sử dụng công nghệ một cách khôn ngoan, chứ không để cho nó thống trị ^[48].

Khi chúng ta trung tín với kế hoạch của Thiên Chúa, truyền thông sẽ diễn tả sự tìm kiếm chân lý đầy trách nhiệm và ý chí theo đuổi điều thiện của chúng ta ^[49].

Một mặt, ngài nhấn mạnh tầm quan trọng của công nghệ trong việc thăng tiến phẩm giá con người và nâng cao các mối quan hệ giữa con người với nhau. Ngài khuyến khích các cá nhân và cộng đồng sử dụng công nghệ để xây dựng cầu nối, thúc đẩy đối thoại và tạo không gian cho sự gặp gỡ và hiểu biết. Ngài nhấn mạnh sự cần thiết của sự trung thực và liêm chính trong giao tiếp trực tuyến.

Cộng đồng Kitô hữu được kêu gọi giúp đỡ họ trong việc giáo dục con cái làm thế nào để sống trong một môi trường truyền thông một cách phù hợp với phẩm giá con người và phục vụ công ích ^[50].

Việc truy cập vào các mạng kỹ thuật số đòi hỏi phải có trách nhiệm đối với người lân cận của chúng ta, những người mà chúng ta không nhìn thấy nhưng dù sao cũng có thật và có phẩm giá phải được tôn trọng. Internet có thể được sử dụng một cách khôn ngoan để xây dựng một xã hội lành mạnh và cởi mở để chia sẻ ^[51].

Mặt khác, Ngài cảnh báo chống lại việc lan truyền thông tin sai lệch, tin giả và thao túng thông qua các nền tảng kỹ thuật số, kêu gọi người dùng xác minh thông tin và đề cao tính trung thực trong các tương tác trực tuyến của họ. Ngài ủng hộ việc sử dụng công nghệ một cách có đạo đức để giải quyết sự bất bình đẳng xã hội và thúc đẩy sự bền vững của môi trường. Trước những dự đoán thảm khốc và những ảnh hưởng tê liệt của nó, Đức Thánh Cha Phanxicô đặt ra câu hỏi: “Làm thế nào chúng ta có thể duy trì con người cách trọn vẹn và hướng sự thay đổi văn hóa này để phục vụ một mục đích tốt đẹp?”^[52]

Chúng ta nên sử dụng công nghệ một cách khôn ngoan thay vì để mình bị nó chi phối ^[53].

Công nghệ kỹ thuật số cung cấp cho chúng ta khả năng thông tin trực tiếp kịp thời - thường khá hữu ích ^[54].

Tất cả chúng ta đều phải chịu trách nhiệm về những truyền thông do ta thực hiện, về thông tin ta chia sẻ, về sự kiểm soát tin giả khi ta vạch trần nó. Tất cả chúng ta phải là chứng nhân cho sự thật, phải đi, để thấy và chia sẻ ^[55].

Đức Thánh Cha Phanxicô dạy rằng chỉ bằng cách áp dụng một cách nhìn tâm linh về thực tại và khôi phục lại sự khôn ngoan của trái tim, chúng ta mới có thể đương đầu và giải thích sự mới mẻ của thời đại chúng ta và khám phá lại con đường dẫn đến sự giao tiếp trọn vẹn của con người. Ngài nhấn mạnh sự cần thiết của sự trung thực và liêm chính trong giao tiếp trực tuyến, đồng thời cảnh báo chống lại sự lan truyền thông tin sai lệch, tin tức giả mạo và thao túng thông qua các nền tảng kỹ thuật số, kêu gọi người dùng xác minh thông tin và đề cao tính trung thực trong các tương tác trực tuyến của họ.

Chúng ta không thể mong đợi sự khôn ngoan này từ máy móc. Chỉ con người mới có khả năng hiểu được dữ liệu đó. Đây không đơn giản là vấn đề làm cho máy móc trông giống con người hơn, nhưng là đánh thức nhân loại khỏi sự thôi miên gây ra bởi ảo tưởng về sự toàn năng, dựa trên niềm tin rằng chúng ta là những chủ thể hoàn toàn tự trị và tự tham chiếu, tách rời khỏi mọi ràng buộc xã hội và quên đi thân phận của chúng ta là những thụ tạo ^[56].

Đức Thánh Cha Phanxicô kêu gọi sử dụng công nghệ như một công cụ để thúc đẩy sự đồng cảm, lòng trắc ẩn và tình liên đới với người khác, đặc biệt là những người bị thiệt thòi hoặc đau khổ. Ngài nhấn mạnh tầm quan trọng của việc sử dụng nền tảng kỹ thuật số để nâng cao nhận thức về những bất công xã hội và huy động sự hỗ trợ cho những người gặp khó khăn. Ngài khuyến khích phát triển các giải pháp công nghệ đóng góp cho lợi ích chung và thúc đẩy các nỗ lực nhằm đạt được công bằng xã hội và quản lý môi trường.

Nhìn chung, các sứ điệp của Đức Phanxicô về việc sử dụng công nghệ một cách có đạo đức nhấn mạnh sự cần thiết phải có một cách tiếp cận toàn diện xem xét các khía cạnh đạo đức, xã hội và tinh thần của việc sử dụng công nghệ. Ngài khuyến khích các cá nhân và cộng đồng khai thác sức mạnh của công nghệ vì lợi ích lớn hơn trong khi vẫn cảnh giác trước những cạm bẫy và sự lạm dụng tiềm ẩn của nó.

Trong bối cảnh phong trào giới trẻ tại Việt Nam, điều này đòi hỏi phải suy ngẫm về cách sử dụng công nghệ và tác động của nó đối với sức khỏe, các mối quan hệ và đời sống tinh thần của giới trẻ. Nó khuyến khích các thừa tác viên giới trẻ thúc đẩy việc sử dụng công nghệ có trách nhiệm và có ý thức trong giới trẻ, giúp họ điều hướng các không gian kỹ thuật số một cách chính trực và sáng suốt. Sự nhấn mạnh của Đức Thánh Cha Phanxicô về việc sử dụng công nghệ một cách có đạo đức trong mục vụ giới trẻ ở Việt Nam kêu gọi khai thác tiềm năng của công nghệ để thúc đẩy sự phát triển của con người đồng thời giải quyết những cạm bẫy và thách thức tiềm tàng của nó. Nó liên quan đến việc trao quyền cho giới trẻ Việt Nam để trở thành những công dân kỹ thuật số có trách nhiệm, sử dụng công nghệ như một công cụ để xây dựng một thế giới công bằng, nhân ái và kết nối hơn.

C. Tiến hành truyền thông theo bối cảnh

Đức Thánh Cha Phanxicô nhấn mạnh tầm quan trọng của việc nhận ra và đánh giá cao bối cảnh văn hóa nơi người trẻ sống và phục vụ họ theo những cách cộng hưởng với kinh nghiệm và thực tế của họ. Bối cảnh văn hóa đề cập đến niềm tin, giá trị, truyền thống và tập quán cụ thể của một xã hội hoặc cộng đồng cụ thể. Mặc dù chỉ có một Tin Mừng duy nhất, nhưng việc truyền giáo hiệu quả đòi hỏi sự truyền thông phù hợp với bối cảnh văn hóa của thính giả. Có một câu nói sáo rỗng: không có một cách tiếp cận chung nào cho việc truyền giáo. Những gì hiệu quả với một nền văn hóa có thể không hiệu quả với nền văn hóa khác. Điều này hàm ý nhu cầu về sự linh hoạt và sáng tạo trong các phương pháp tiếp cận mục vụ giới trẻ, thừa nhận sự đa dạng của các nền văn hóa, bối cảnh và bối cảnh mà giới trẻ tồn tại trong đó. Trong các sứ điệp của mình, Đức Thánh Cha Phanxicô nhấn mạnh sự cần thiết của những nỗ lực truyền giáo để tôn trọng và gắn kết với sự đa dạng này.

Những người trẻ là những người có ảo tưởng nhiều nhất rằng mạng xã hội hoàn toàn có thể làm cho họ thỏa mãn về mặt tương quan. Có một hiện tượng nguy hiểm là có những người trẻ đang trở thành những “ẩn sĩ xã hội”, có nguy cơ tách mình hoàn toàn khỏi xã hội. Tình trạng bi thảm này cho thấy một sự rạn nứt nghiêm trọng trong cấu trúc quan hệ của xã hội, một điều chúng ta không thể làm ngơ ^[58].

Đức Thánh Cha Phanxicô khuyến khích những người truyền thông điều chỉnh thông điệp của họ theo những cách làm cho thông điệp đó dễ tiếp cận và phù hợp với những người mà họ đang cố gắng tiếp cận. Điều này có thể liên quan đến việc sử dụng ngôn ngữ, biểu tượng và tài liệu tham khảo văn hóa quen thuộc. Ngài thường đề cao khái niệm hội nhập văn hóa, bao gồm việc tích hợp sứ điệp Tin Mừng vào bối cảnh văn hóa của một cộng đồng cụ thể ^[59].

Do đó, thách thức đang chờ đợi chúng ta là truyền thông bằng cách gặp gỡ mọi người, dù họ đang ở đâu và như thế nào ^[60].

Điều này không có nghĩa là làm mờ đi thông điệp mà đúng hơn là diễn đạt nó theo những cách nói trực tiếp đến kinh nghiệm sống của những người được truyền giáo. Bằng cách thừa nhận và tôn trọng những khác biệt về văn hóa, những nỗ lực truyền giáo có thể xây dựng những cầu nối giữa các cộng đồng khác nhau. Thay vì áp đặt một quan điểm nghệ thuật, Đức Thánh Cha Phanxicô nhấn mạnh tầm quan trọng của đối thoại và hiểu biết lẫn nhau trong việc thúc đẩy sự đoàn kết và hợp tác giữa các nhóm đa dạng.

Nhìn chung, các sứ điệp của Đức Thánh Cha Phanxicô về mối quan hệ giữa bối cảnh văn hóa và việc truyền giáo nhấn mạnh ý tưởng rằng việc truyền đạt Tin Mừng một cách hiệu quả đòi hỏi sự nhạy cảm đối với các thực tế văn hóa của khán giả và sự sẵn sàng tham gia với họ theo các điều kiện của họ. Nó phải là một thông điệp được bối cảnh hóa. Koyama gọi đây là sự tái lập rễ thần học, là nỗ lực sâu sắc nhằm diễn giải ý nghĩa bên trong của sứ điệp Tin Mừng của Chúa Giêsu Kitô từ một môi trường lịch sử-văn hóa này và bắt rễ nó vào một môi trường khác ^[61]. Về mặt này, việc truyền giáo hiệu quả trong giới trẻ ở Việt Nam đòi hỏi sự hiểu biết sâu sắc về bối cảnh văn hóa của họ và sẵn sàng tham gia với họ theo những cách phù hợp với bản sắc và thực tế văn hóa của họ. Điều này bao gồm sự hiểu biết về truyền thống, giá trị và tín ngưỡng của người dân Việt Nam, đặc biệt là giới trẻ, để truyền đạt thông điệp Kitô giáo một cách hiệu quả. Cần phải điều chỉnh các phương pháp truyền giáo để gây được tiếng vang với giới trẻ Việt Nam.

Trong một thế giới được định hướng bởi kỹ thuật số và công nghệ, việc truyền giáo phải bao gồm việc sử dụng các hình thức truyền thông hiện đại, chẳng hạn như phương tiện truyền thông xã hội, nền tảng kỹ thuật số và các sự kiện hướng tới giới trẻ, để tiếp cận giới trẻ theo cách phù hợp với bối cảnh văn hóa của họ. Nó cũng có nghĩa là gắn kết với giới trẻ ở Việt Nam trong cuộc đối thoại có ý nghĩa, lắng nghe những mối quan tâm, nguyện vọng và câu hỏi của họ về đức tin và cuộc sống, đồng thời giải quyết chúng theo cách thừa nhận nền tảng và bối cảnh văn hóa và tâm lý xã hội của họ. Điều này bao gồm việc tránh áp đặt các chuẩn mực hoặc tập quán văn hóa nước ngoài và thay vào đó đón nhận sự phong phú của văn hóa Việt Nam đồng thời tích hợp các giáo lý Kitô giáo. Như T. Howland Sanks lập luận, “Giáo hội (toàn cầu và địa phương) sẽ có cơ hội tốt hơn để đạt được sự cân bằng chính xác giữa tính liên tục và sự thay đổi nếu nó tập trung nhiều hơn vào quá trình truyền lại (traditio) hơn là vào quá trình được truyền lại (tradita)”^[62]

D. Bài học và hiểu biết sâu sắc được rút ra

Đức Gioan Phaolô II đã có câu nói nổi tiếng: “Đức tin và lý trí giống như đôi cánh trên đó tinh thần con người bay lên để chiêm ngưỡng chân lý; và Thiên Chúa đã đặt vào trái tim con người ước muốn biết sự thật - trong một lời nói, biết chính mình - để khi biết và yêu mến Thiên Chúa, con người cũng có thể đạt tới sự thật trọn vẹn về chính mình”^[63]. Một mặt, lý trí hay khoa học hướng tới sự thật thực nghiệm được khám phá bằng sự quan sát và sử dụng trí thông minh của con người. Mặt khác, đức tin nhắm đến những tuyên bố về lẽ thật thiêng liêng và được mặc khải được cho là đúng dựa trên thẩm quyền mặc khải của Thiên Chúa và những người đại diện được chỉ định của Ngài trên trái đất. Thần học Công giáo La Mã tin rằng lý trí và đức tin có nguồn gốc từ Thiên Chúa. Vì vậy, chúng tương thích và không có sự cạnh tranh nào tồn tại giữa chúng.

Những lời của Đức Gioan Phaolô II về mối quan hệ giữa đức tin và lý trí là nền tảng cho các sứ điệp Ngày Thế giới Truyền thông của Đức Thánh Cha Phanxicô từ năm 2014-2024. Theo nguyên tắc bổ sung của Công giáo, Đức Thánh Cha Phanxicô suy tư về truyền thông của con người ngày nay dưới ánh sáng lý trí được đức tin hỗ trợ. Đối với truyền thống Công giáo La Mã, tôn giáo, lý trí, thần học và triết học giống như bàn tay con người: chúng bổ sung cho nhau và cùng tốt với nhau. Trong một thế giới đa nguyên và thế tục, thẩm quyền của đức tin sẽ được đón nhận tốt hơn nếu đi kèm với lý trí và khoa học.

Một mặt, các sứ điệp Ngày Thế giới Truyền thông của Đức Thánh Cha Phanxicô đi sâu vào các khía cạnh triết học của truyền thông, giải quyết các câu hỏi cơ bản về bản chất của truyền thông, mục đích và tác động của nó đối với các cá nhân và xã hội. Ngài phản ánh về các khía cạnh đạo đức của truyền thông, nhấn mạnh tầm quan trọng của sự thật, sự trung thực và tính chính trực trong các mối quan hệ và tương tác giữa con người với nhau. Thông điệp của ngài khám phá ảnh hưởng quan trọng của truyền thông kỹ thuật số trong việc thúc đẩy đối thoại, hiểu biết và đoàn kết giữa những người thuộc các nền văn hóa, tôn giáo và nguồn gốc khác nhau. Thông qua những hiểu biết sâu sắc về mặt triết học của mình, Đức Thánh Cha Phanxicô đưa ra một khuôn khổ để suy nghĩ chín chắn về những cách thức chúng ta thông truyền trong thế giới hiện đại cũng như những giá trị hướng dẫn truyền thông và tương tác của con người.

Mặt khác, với tư cách là một nhà thần học theo đúng nghĩa của mình, Đức Thánh Cha Phanxicô cũng mang đến một quan điểm thần học quan trọng cho các bài diễn văn hàng năm về truyền thông của mình. Lời nói và suy nghĩ của ngài thường dựa trên các nhân đức thần học và luân lý như bác ái, lòng thương xót, kiên nhẫn và công bằng, tìm kiếm điều gì là chân, thiện, mỹ bắt nguồn từ sự tôn trọng tuyệt đối đối với phẩm giá của con người như hình ảnh và giống Thiên Chúa. Đức Thánh Cha Phanxicô đặt truyền thông trong bối cảnh rộng lớn hơn của kế hoạch cứu độ phổ quát của Thiên Chúa dành cho toàn thể nhân loại, đồng thời nhấn mạnh tầm quan trọng của việc sử dụng phương tiện truyền thông và công nghệ làm công cụ để truyền bá thông điệp về tình yêu, lòng thương xót, hy vọng, sự hòa giải và công bằng xã hội trong một thế giới kỹ thuật số. Với tư cách là một mục tử, ngài nhấn mạnh mệnh lệnh Kitô giáo là giao tiếp với sự tôn trọng, khiêm tốn, đồng cảm và tinh thần phục vụ, phản ánh những lời dạy của Chúa Giêsu Kitô về tình yêu thương người lân cận và lợi ích chung. Thông qua những suy tư thần học của mình, Đức Thánh Cha Phanxicô thách thức các tín hữu coi truyền thông như một phương tiện làm chứng cho đức tin của mình và góp phần xây dựng vương quốc của Thiên Chúa trên trái đất.

Mặt khác, bằng cách tích hợp những hiểu biết triết học với các nguyên tắc thần học, một mô hình ánh sáng và bóng tối đặc trưng cho thực tế truyền thông trên thế giới ngày nay đã xuất hiện từ các sứ điệp Ngày Thế giới Truyền thông của Đức Thánh Cha Phanxicô. Quan trọng hơn, ngài đưa ra một “linh đạo” hoặc khuôn khổ toàn diện để hiểu và thực hành truyền thông đáp ứng và có trách nhiệm trong một thế giới được định hướng bởi công nghệ và kỹ thuật số. Đức Thánh Cha Phanxicô kêu gọi các cá nhân và tổ chức hãy suy ngẫm về việc sử dụng các phương tiện truyền thông và công nghệ. Ngài ủng hộ việc nuôi dưỡng một môi trường thúc đẩy sự tương tác, trò chuyện và đoàn kết, nhằm nâng cao phúc lợi con người và nâng cao phúc lợi tập thể. Đổi lại, chúng ta đã rút ra được ba bài học và hiểu biết sâu sắc từ suy tư này.

a) Đầu tiên, Đức Thánh Cha Phanxicô thường xuyên nói về tính xác thực của truyền thông và tầm quan trọng của việc làm chứng cho đức tin của mình bằng hành động. Một mặt, truyền thông đích thực đề cập đến truyền thông chân thực, trung thực và minh bạch. Nó liên quan đến việc thể hiện bản thân một cách trung thực, không giả tạo hay thao túng. Trong bối cảnh các sứ điệp của Đức Thánh Cha Phanxicô, truyền thông đích thực có nghĩa là trung thực với các giá trị, niềm tin và nguyên tắc của một người trong mọi hình thức truyền thông, dù bằng lời nói, văn bản hay phi ngôn ngữ. Nó cũng liên quan đến việc lắng nghe với sự đồng cảm và tham gia đối thoại với sự chân thành và cởi mở.

Mặt khác, việc làm chứng cho đức tin của một người gợi ý rằng tôn giáo của một người không chỉ nên được tuyên xưng bằng lời nói mà còn phải được thể hiện bằng hành động. Cùng với những người tiền nhiệm trực tiếp của mình là Đức Giáo Hoàng Gioan Phaolô II và Đức Giáo Hoàng Bênêđictô XVI, Đức Thánh Cha Phanxicô kêu gọi tinh thần môn đệ đích thực bao gồm việc sống theo những lời dạy của Chúa Giêsu Kitô trong cuộc sống hàng ngày, thể hiện tình yêu thương, lòng trắc ẩn và tình liên đới đối với người khác, đặc biệt là những người bị gạt ra ngoài lề xã hội hoặc đang gặp khó khăn. Làm chứng cho đức tin của mình bằng hành động có nghĩa là thể hiện các giá trị của Tin Mừng, chẳng hạn như lòng thương xót, công lý và sự tha thứ, theo những cách hữu hình để truyền cảm hứng và biến đổi xã hội.

b) Thứ hai, Đức Thánh Cha Phanxicô thường nhấn mạnh tầm quan trọng của một cách tiếp cận toàn diện và bao quát trong truyền thông. Cách tiếp cận này nhấn mạnh sự cần thiết của giao tiếp không chỉ phổ biến thông tin mà còn thúc đẩy sự hiểu biết, đồng cảm và đoàn kết giữa những người có hoàn cảnh và quan điểm khác nhau. Nó bao gồm sự tôn trọng tính đa dạng, tạo không gian cho đối thoại và gặp gỡ, sự cởi mở và bao gồm, tính xác thực và minh bạch, cũng như trách nhiệm đạo đức.

c) Thứ ba, Đức Thánh Cha Phanxicô thường nhấn mạnh sự cần thiết của việc truyền thông phải bắt nguồn từ bối cảnh địa phương và khuyến khích những người truyền thông chú ý và nhạy cảm với bối cảnh cụ thể mà họ hoạt động, đồng thời nhận ra sự phong phú và đa dạng của các nền văn hóa và cộng đồng địa phương. Bằng cách nắm bắt bối cảnh địa phương, truyền thông có thể trở thành một công cụ mạnh mẽ để xây dựng những cầu nối, thúc đẩy đối thoại và thúc đẩy sự gắn kết và đoàn kết xã hội. Truyền thông bắt nguồn từ bối cảnh khu vực sẽ có nhiều khả năng phù hợp và dễ hiểu hơn với khán giả. Nó giải quyết các vấn đề, mối quan tâm và nguyện vọng quan trọng trong cộng đồng, thúc đẩy sự kết nối và gắn kết sâu sắc hơn. Cách tiếp cận này thừa nhận sự đa dạng về kinh nghiệm và quan điểm trong các cộng đồng khác nhau và tìm cách giải quyết các nhu cầu và lợi ích cụ thể của họ.

E. Kết luận

Sử dụng phân tích theo chủ đề, nghiên cứu này cố gắng nắm bắt các giá trị và nguyên tắc triết học và thần học trong các sứ điệp Ngày Thế giới Truyền thông của Đức Thánh Cha Phanxicô, được đặc trưng bởi ba chủ đề: truyền thông đích thực và chứng kiến một cách tiếp cận toàn diện và tích hợp trong truyền thông, và truyền thông bắt nguồn từ văn hóa địa phương và bối cảnh cụ thể trong đó sứ điệp Tin Mừng được rao giảng. Những chủ đề này có thể thúc đẩy sự xuất hiện của các chương trình mục vụ giới trẻ được đổi mới và hồi sinh ở khắp mọi nơi trên thế giới được định hình bởi công nghệ truyền thông nhanh chóng và hậu hiện đại. Cụ thể hơn, nghiên cứu này còn nhằm mục đích làm nổi bật các yếu tố có thể ảnh hưởng đến hiệu quả của mục vụ giới trẻ tại Việt Nam để có thể thực hiện những thay đổi hoặc cải cách nhất định về mặt vĩ mô (các tổ chức do Giáo hội ủy nhiệm phụ trách giáo dục và đào tạo giới trẻ), trung mô (trường học chính quy) và cấp vi mô (các phong trào gia đình và giới trẻ như mục vụ giới trẻ ở Việt Nam) để giảm bớt hoặc thậm chí loại bỏ những hạn chế hoặc điểm yếu nhất định của mục vụ giới trẻ.

Với tất cả thông tin, hiểu biết sâu sắc và bài học rút ra từ nghiên cứu này, rõ ràng là mục vụ giới trẻ có rất nhiều việc phải làm để đáp ứng những thách thức trong việc truyền giáo cho các thành viên trẻ của Giáo hội. Giáo hội và mục vụ giới trẻ tại Việt Nam sẽ cố gắng lắng nghe và xem xét cách thức thực hiện chúng trong hoạt động mục vụ giới trẻ trong thời gian sớm nhất có thể. Với những tiếng nói hỗn tạp đang tranh giành sự chú ý và tình cảm của giới trẻ ngày nay, nhiệm vụ này có vẻ khó khăn và nan giải. Nhưng chúng ta có được lòng can đảm và nguồn cảm hứng từ Đức Thánh Cha Phanxicô, người đã nói:

Giáo hội cần quan tâm đến và hiện diện trong thế giới truyền thông, để đối thoại với con người ngày nay và giúp họ gặp gỡ Chúa Kitô. Giáo hội phải là một Giáo hội ở với mọi người, có thể đồng hành với mọi người. Cuộc cách mạng diễn ra trong các phương tiện truyền thông xã hội và công nghệ thông tin là một thách đố lớn lao và đầy thú vị; mong sao chúng ta đáp ứng thách đố ấy bằng nghị lực mới mẻ và đầy sáng tạo khi tìm cách thông truyền vẻ đẹp của Thiên Chúa cho tha nhân ^[64].

Để đạt được mục đích này, chúng ta lấy cảm hứng từ Đức Thánh Cha Phanxicô, người mời gọi chúng ta hướng về sự thật một cách cá nhân:

Lạy Chúa, xin làm cho chúng con nên những khí cụ bình an của Chúa.

Giúp chúng con nhận ra sự ác tiềm ẩn trong thứ truyền thông không kiến tạo hiệp thông.

Giúp chúng con biết loại bỏ nọc độc khỏi những phán đoán của chúng con.

Giúp chúng con nói về tha nhân như anh chị em của chúng con.

Chúa là Đấng trung tín và đáng tin cậy, xin làm cho lời nói của chúng con thành những hạt giống sự thiện cho thế giới.

Nơi đâu có kêu la, xin cho chúng con biết lắng nghe;

nơi đâu có bấn loạn, xin cho chúng con tạo được niềm hứng khởi hòa hợp;

nơi đâu có những mơ hồ, xin cho chúng con biết mang đến sự minh bạch;

nơi đâu có loại trừ, xin cho chúng con mang đến tình liên đới;

nơi đâu có kích động, xin giúp chúng mang lại sự điềm tĩnh;

nơi đâu hời hợt, xin cho chúng con nêu lên được những thắc mắc đích thực;