Giáo phận Lạng Sơn - Cao Bằng là một mảnh đất truyền giáo đặc biệt, nơi Tin Mừng được gieo trồng giữa những ngọn núi chập chùng và cộng đồng dân tộc thiểu số như Tày, Nùng, Dao. Từ khi được thành lập vào năm 1913, Giáo phận đã trải qua biết bao thăng trầm - chiến tranh, di cư, thiếu thốn các mục tử - nhưng vẫn đứng vững như một gia đình đức tin nhỏ bé. Trong hành trình ấy, tôi tin rằng Thánh Giuse, người cha nuôi thầm lặng của Chúa Giêsu, luôn nâng đỡ và gìn giữ sứ mạng loan báo Tin Mừng ở đây, giống như ngài đã bảo vệ Thánh Gia xưa kia. Hôm nay, chúng ta cùng suy tư về vai trò của Thánh Giuse qua ba khía cạnh: ngài nâng đỡ gia đình Giáo phận qua những thử thách lịch sử, ngài gìn giữ sứ mạng Tin Mừng bằng sự khiêm nhường, và ngài mời gọi chúng ta đón nhận thánh ý Chúa trong đời sống hôm nay.
1. Thánh Giuse nâng đỡ gia đình Giáo phận qua những thử thách lịch sử
Giáo phận Lạng Sơn – Cao Bằng được thành lập vào ngày 31 tháng 12 năm 1913, tách ra từ Giáo phận mẹ Bắc Ninh, với số tín hữu ít ỏi, và trải dài trên một địa bàn rộng lớn vùng núi biên giới. Việc truyền giáo bước đầu đã có kết quả đáng khích lệ, với việc số tín hữu gia tăng, và các nhà thờ được xây dựng ở hầu hết các huyện, các giáo điểm truyền giáo được thiết lập. Nhưng chỉ vài thập kỷ sau, biến cố lịch sử năm 1954 đã làm thay đổi tất cả. Cuộc di cư lớn vào miền Nam khiến số giáo dân giảm mạnh, nhiều nhà thờ bị bỏ hoang, và số linh mục chỉ còn lại rất ít. Những năm tháng khó khăn ấy giống như cơn bão lớn đe dọa gia đình Giáo phận—đói nghèo, chiến tranh, và cô lập. Nhưng chính trong những lúc ấy, tôi thấy bóng dáng Thánh Giuse, người đã âm thầm nâng đỡ gia đình này, như cách ngài bảo vệ Đức Maria và Chúa Giêsu trên đường trốn sang Ai Cập.
Kinh Thánh kể rằng khi vua Hêrôđê tìm giết Hài Nhi Giêsu, “Thiên sứ Chúa hiện ra với ông Giuse trong giấc mơ và bảo: ‘Hãy trỗi dậy, đem Hài Nhi và mẹ Người trốn sang Ai Cập, và cứ ở đó cho đến khi tôi báo lại’” (Mt 2:13). Thánh Giuse không hỏi han, không chần chừ, mà lập tức vâng lời, đưa Thánh Gia vượt qua nguy hiểm. Ở Lạng Sơn – Cao Bằng, ngài cũng làm điều tương tự. Khi giáo dân rơi vào cảnh túng thiếu, có những khi các cha phải âm thầm cử hành Thánh lễ trong những ngôi nhà nhỏ nơi vùng rừng núi, Thánh Giuse đã âm thầm gìn giữ ngọn lửa đức tin. Từ năm 1999 đến nay, dưới sự dẫn dắt của Đức cha Giuse Ngô Quang Kiệt, Đức cha Giuse Đặng Đức Ngân, và Đức cha Giuse Châu Ngọc Tri, tất cả các Đấng đều có Bổn mạng là Thánh Giuse, Giáo phận bắt đầu hồi sinh và phát triển, như một phép lạ mầu nhiệm Chúa làm nơi miền đất Lạng Sơn-Cao Bằng-Hà Giang xa xôi đầy thách đố, số linh mục không ngừng tăng lên, nhà thờ được trùng tu hoặc xây lại, đời sống đạo ngày càng sống động và việc truyền giáo đầy hứa hẹn. Đó chẳng phải là dấu chỉ của sự nâng đỡ từ Thánh Giuse sao? Ngài là người cha thầm lặng, luôn đứng sau để gia đình Giáo phận không tan rã, dù đường sá gập ghềnh hay đời sống còn nghèo khó.
2. Thánh Giuse gìn giữ sứ mạng loan báo Tin Mừng bằng sự khiêm nhường
Sứ mạng loan báo Tin Mừng ở Giáo phận Lạng Sơn – Cao Bằng từ xưa đến nay không hề dễ dàng. Với địa bàn rộng lớn, đường sá khó đi, và hơn 85% dân số là người dân tộc thiểu số chưa biết đến Chúa, công việc truyền giáo đòi hỏi sự kiên nhẫn và hy sinh. Nhưng chính trong bối cảnh ấy, Thánh Giuse dạy chúng ta bài học về sự khiêm nhường. Ngài không bao giờ tìm vinh quang cho mình, mà chỉ lặng lẽ làm theo ý Chúa, bảo vệ Chúa Giêsu để Tin Mừng được lớn lên. Ở đây, nơi vùng đất Truyền giáo ngoại biên của Giáo hội Công giáo Việt Nam, Thánh nhân cũng đang gìn giữ sứ mạng ấy bằng cách mời gọi linh mục và giáo dân sống đơn sơ, gần gũi, và dấn thân phục vụ, vun đắp tinh thần truyền giáo và lòng hăng say loan báo Tin Mừng.
Kinh Thánh không ghi lại lời nào của Thánh Giuse, nhưng hành động của ngài nói lên tất cả. Khi thiên sứ báo mộng, “Ông Giuse trỗi dậy, đem Hài Nhi và mẹ Người đi ngay trong đêm, và trốn sang Ai Cập” (Mt 2:14). Sự khiêm nhường của ngài nằm ở chỗ vâng phục mà không cần giải thích, làm việc mà không cần ai biết đến. Tại Lạng Sơn – Cao Bằng, tôi thấy tinh thần ấy trong những cha, những thầy, những sơ nhiệt thành với sứ mạng Tông đồ, có những khi phải vượt những con đường gập gềnh xa xôi đầy hiểm nguy để đến dâng lễ ở một giáo điểm chỉ có vài gia đình trong các huyện xa như Bảo Lâm, Bảo Lạc, ở Cao Bằng, hay Bắc Mê, Đồng Văn Mèo Vạc ở Hà Giang, hay Na Dương, Bản Quấn ở Lạng Sơn. Đức Giáo hoàng Phanxicô, trong Tông thư Patris Corde (8/12/2020), viết: “Giuse là người không được chú ý, một sự hiện diện kín đáo nhưng kiên định, dạy chúng ta rằng sức mạnh thật sự nằm ở sự khiêm nhường và phục vụ”. Chính sự khiêm nhường này đã giúp Tin Mừng bén rễ ở vùng đất khó khăn này, dù chỉ là một con số nhỏ giữa hàng triệu người chưa biết Chúa nhưng cũng là dấu hiệu đáng vui mừng vì hoa Đức Tin đang nở nơi miền đất sa mạc đức tin này.
Thánh Giuse cũng làm gương và nhắc nhở chúng ta rằng loan báo Tin Mừng không cần phô trương, mà cần trái tim sẵn sàng phục vụ. Ở các giáo xứ, giáo điểm xa xôi trong Giáo phận như Nà Rị, Thông Nông, Cốc Khuất,…những buổi dạy giáo lý đơn sơ trong nhà dân, những lần các cha các thầy các sơ lặn lội vượt đường sá xa xôi hiểm trở mang gạo đến cho người nghèo, thăm viêgns người đau yếu, động viên người già cả neo đơn, đều là cách Tin Mừng được loan truyền—nhẹ nhàng nhưng bền bỉ, như cách Thánh Giuse gìn giữ Thánh Gia.
3. Thánh Giuse mời gọi Giáo phận đón nhận thánh ý Chúa trong đời sống hôm nay
Giáo phận Lạng Sơn – Cao Bằng hôm nay vẫn đối mặt với nhiều thách thức: ơn gọi ít, đời sống đức tin còn yếu, và sự phát triển kinh tế chậm chạp. Nhưng Thánh Giuse, người đã đón nhận thánh ý Chúa trong những hoàn cảnh khó khăn nhất, mời gọi chúng ta tin tưởng và phó thác. Ngài không chỉ là người bảo vệ, mà còn là tấm gương sống đức tin giữa đời thường, giúp Giáo phận trở thành một gia đình biết lắng nghe và vâng phục Chúa.
Khi Đức Maria mang thai bởi phép Chúa Thánh Thần, Thánh Giuse đã bối rối, nhưng ngài đón nhận thánh ý qua lời thiên sứ: “Đừng sợ nhận Maria làm vợ, vì thai nhi trong bụng nàng là bởi Chúa Thánh Thần” (Mt 1:20). Ngài không cãi lại, không nghi ngờ, mà lặng lẽ làm theo. Ở Lạng Sơn – Cao Bằng, chúng ta cũng được mời gọi như thế. Có những lúc các cha các thầy các sơ và các tín hữu phải đi xa hàng ngày, vượt đồi băng núi để thăm giáo dân, hay giáo dân phải làm việc vất vả để nuôi sống gia đình mà vẫn giữ giờ kinh tối—đó là cách đón nhận thánh ý Chúa. Sách Giáo lý Hội Thánh Công giáo dạy: “Đức tin là một ân huệ hoàn toàn tự do mà Thiên Chúa ban cho con người… Để sống, lớn lên và kiên trì trong đức tin đến cùng, chúng ta phải nuôi dưỡng nó bằng Lời Chúa” (GLHTCG 162). Thánh Giuse là người cha nuôi dưỡng đức tin ấy cho Giáo phận, giúp chúng ta vượt qua khó khăn bằng lòng phó thác.
Hôm nay, ngài mời gọi mỗi người trong giáo xứ—linh mục, tu sỹ, giáo dân,người lớn, trẻ nhỏ—sống đơn sơ, yêu thương, và tin tưởng vào Chúa. Dù đường sá còn khó, dù cơ sở vật chất còn nhiều thiếu thốn, phương tiện đi lại còn đơn sơ, Thánh Giuse nhắc chúng ta rằng gia đình Giáo phận sẽ vững mạnh nếu chúng ta biết đón nhận ý Chúa như ngài.
Thánh Giuse là người cha thầm lặng nâng đỡ Giáo phận Lạng Sơn – Cao Bằng qua những thử thách lịch sử, gìn giữ sứ mạng loan báo Tin Mừng bằng sự khiêm nhường, và mời gọi chúng ta đón nhận thánh ý Chúa trong đời sống hôm nay. Từ nhóm tín hữu đầu tiên bị phát vãng lên vùng đất rừng thiêng nước độc cuối thế kỷ XIX, đến nay với 6.400 con cái trong một gia đình đức tin nhỏ bé, ngài vẫn là người bảo vệ trung thành, như cách ngài đã gìn giữ Thánh Gia. Chúng ta hãy chạy đến cùng Thánh Giuse, xin ngài tiếp tục nâng đỡ Giáo phận, để Tin Mừng Chúa được vang xa giữa vùng núi này, để mọi ngừoi cảm nhận được Tình yêu Thiên Chúa ngay trong chính cuộc sống thường ngày của họ. Năm Thánh 2025 mở ra cho chúng ta nhiều Hy Vọng, rằng công cuộc loan báo Tin Mừng, dưới sự nâng đỡ chở che của Thánh Giuse, sẽ thu được nhiều hoa trái tốt lành, để mọi người đều được sống trong bình an và ân sủng.
Từ Holy Apostles College & Seminary
Ngày 17 tháng Thánh Giuse
Năm Thánh “Hy Vọng” 2025
